Mardi14Mai7ème Semaine de Pâques
Saint Matthias
Red Fête

GPremier quartier
"Femme, voici ton fils ! - Voici ta mère!" ~ Mèsi Bondié pou sékou Manman Notre-Dame !

 

KATÉCHISM L'ÉGLIZ KATOLIK-LA
PRÉMIÉ PATI
DÉZIÈM SÉKSION

TOUAZIÈM CHAPIT

Gid

ATIK 9
« Mouin kouè légliz-la sin é li la pou tout moun »
(Sint Égliz katolik)

748     « Limiè nasion-yo sé Kris-la, Sinòd sa-a ki sakré anpil-la, ki réyini nan Éspri-Sin-an, souété ak tout fòs pou-l kléré tout moun-yo ak klèté-l la, k-ap kléré sou fas l’Égliz-la, antan-l anonsé Évanjil-la bay tout kréatu-yo » (LG 1). Sé ak paròl sa-yo « Konstitision dogmatik osijè l’Égliz-la » kòmansé nan Konsil Vatikan II-a. Konsa Konsil-la montré kijan atik lafoua-a osijè l’Égliz-la dépann anplin dé atik ki an rapò ak Kris Jézu-yo. L’Égliz-la pa gin lòt limiè pasé limiè Kris-la ; yo kapab konparé-l, dapré yon imaj Pèr l’Égliz-yo té rinmin, ak lalîn-nan koté tout limiè-l sé réflè limiè solèy-la.

749     Atik osijè l’Égliz-la dépann tou anplin dé atik osijè Éspri-Sin-an ki vîn anvan-l nan. « Paské kòm yo déja démontré-a sé Éspri-Sin-an ki sous tout sa-k sin épi ki bay sa, nou déklaré rékonèt koulié-a sé li-minm ki bay l’Égliz-la pou-l sin » (Catech. R. 1, 10, 1). L’Égliz-la, dapré sa Pèr l’Égliz-yo di, sé koté « Éspri-a fléri » (S. Hippolyte, trad. ap. 35).

750     Kouè l’Égliz-la « Sin » épi « Katolik », épitou li « Youn » épi « Apostolik » (jan Sinbòl Nisé-Konstantinòpl-la ajouté-a) pa kapab séparé ak lafoua nan Bondié Papa-a ak Pitit-la ak Éspri-Sin-an. Nan Sinbòl Apostolik-la nou déklaré nou kouè l’Égliz-la sin (« Credo [...] Ecclesiam »), nou pa di [nou kouè] nan l’Égliz-la, pou nou pa konfonn Bondié ak sa-l fè épi pou nou rapòté klèman bay bonté Bondié tout kado-yo li-minm li té mété nan l’Égliz li-a (cf. Catech. R. 1, 10, 22).
¬ [811] [169]

 

Gid

PARAGRAF 1.  L’Egliz-la nan projè Bondié-a

I. Non épi imaj l’Égliz-la

751     Mo « Égliz »-la [ékklèsia, dapré grèk-la ék-kalein, « rélé fè soti »] vlé di « konvokasion ». Li dézigné rasanbléman pèp-la (cf. Ac 19, 39), an jénéral ak yon karaktè rélijié. Sé mo sa-a yo anplouayé anpil foua nan Ansyin Téstaman grèk-la pou rasanbléman pèp yo chouazi-a dévan Bondié, sitou pou rasanbléman Sinayi-a koté Israèl té résévoua Laloua-a épi Bondié té vîn établi-l kòm pèp li-a ki sin-an (cf. Ex 19). Lè prémié kominoté moun ki té kouè nan Kris-la té rélé tèt-li « Égliz », li té rékonèt sé éritié rasanbléman sa-a li té yé. Nan li Bondié « konvoké » pèp li-a sot nan tout limit tè-a. Mo Kyriakè-a, koté Church, Kirche vîn soti-a vlé di « sa-k pou Granmèt-la ».

752     Nan langaj krétyin-an, mo « Égliz »-la indiké asanblé litijik-la (cf. 1 Co 11, 18 ; 14, 19. 28. 34. 35), min tou kominoté ki nan yon koté (kominoté lokal) (cf. 1 Co 1, 2 ; 16, 1) épi kominoté total tout moun ki kouè-yo (cf. 1 Co 15, 9 ; Ga 1, 13 ; Ph 3, 6). An réalité yo pa kapab séparé toua signifikasion sa-yo. « Égliz »-la sé pèp-la Bondié rasanblé sot sou tout tè-a. Li égzisté nan kominoté lokal-yo épi li réalizé kòm asanblé litijik, sitou ékaristik. Li viv apati paròl Kris-la épi kò Kris-la, sé konsa li vîn tounin kò Kris-la.
¬ [1140, 832] [830]

Sinbòl l’Égliz-la

753     Nan Sint-Ékritu-a nou jouinn anpil imaj ak konparézon ki konékté youn ak lòt, ki pèmèt Révélasion-an palé osijè mistè l’Égliz-la ki pap tari. Imaj yo pran nan Ansyin Téstaman-an sé variasion osijè minm idé-a ki soutni yo, idé « pèp Bondié-a ». Nan Nouvo Téstaman-an (cf. Ep 1, 22 ; Col 1, 18), tout imaj sa-yo vîn gin yon nouvo pouin santral poutèt Kris-la tounin « Tèt » pèp sa-a (cf. LG 9) ki kò-li apati lè sa-a. Alantou pouin santral-la gin lòt imaj ki vîn groupé « yo pran soua apati lavi gadyin mouton-yo soua apati agrikilti-a, soua apati travay konstriksion oubyin minm apati fanmi-an épi nòs-yo » (LG 6).
¬ [781] [789]

754      « Réyèlman l’Égliz-la sé yon pak mouton (bergerie), yon sèl pòt li ginyin épi ki obligatoua sé Kris-la (cf. Jn 10, 1-10). Li sé yon bann mouton tou, sa Bondié té anonsé davans sé li-minm ki pral gadyin-l (cf. Is 40, 11 ; Ez 34, 11-31), épi mouton-yo, minmsi yo gin moun kòm gadyin k-ap minnin yo, sé Kris-la li-minm k-ap kondui yo épi nouri yo san rété, li-minm bon Gadyin-an épi Chèf gadyin-yo (cf. Jn 10, 11 ; 1 P 5, 4), ki té bay lavi-l pou mouton-yo (cf. LG 6 ; Jn 10, 11-15) ».
¬ [857]

755      « L’Égliz-la sé jadin oubyin tè Bondié ap kiltivé (1 Co 3, 9). Nan tè sa-a gin ansyin pié-oliv-la, sa sin Patriarch-yo té rasîn li-an, épi ladan-l Juif-yo ak nasion-yo té rékonsilié épi ap gin pou rékonsilié (cf. Rm 11, 13-26). Sé kiltivatè ki sot nan sièl-la ki té planté-l tankou yon pié rézin yo chouazi (cf. Mt 21, 33-43 par. ; cf. Is 5, 1-7). Véritab pié-rézin-an sé Kris-la, antan l-ap bay branch-yo lavi épi fè yo donnin frui, sètadi nou-minm, ki rété nan li palintèmédiè l’Égliz-la, épi san li-minm nou pa kapab fè anyin-an (cf. Jn 15, 1-5) » (LG 6).
¬ [795]

756      « Anpil foua tou yo di l’Égliz-la sé kay Bondié ap bati (cf. 1 Co 3, 9). Granmèt-la li-minm té konparé tèt-li ak ròch bòs mason-yo té réjté-a, min ki vîn tounin mitan tèt kouin anlè-a (Mt 21, 42 par. ; cf. Ac 4, 11 ; 1 P 2, 7 ; Ps 118, 22). Sou fondman sa-a Apot-yo konstrui l’Égliz-la (cf. 1 Co 3, 11), apati fondman sa-a li résévoua solidité épi fòs ki kinbé-l ansanm. Yo onoré konstriksion sa-a ak diféran non : kay Bondié (cf. 1 Tm 3, 15), koté fanmi li-a abité, abitasion Bondié nan Éspri-a (cf. Ep 2, 19-22), tant Bondié avèk moun-yo (cf. Ap 21, 3), épi sitou tanp sin, ki réprézanté nan sanktuè yo fè ak ròch-yo, sa sin Pèr-yo fè louanj li-a, épi nan litiji-a yo gin rézon konparé ak Vil ki sin-an, nouvo Jéruzalèm-nan. Nan li, réyèlman, tankou ròch vivan, yo bati nou isit sou tè-a (cf. 1 P 2, 5). Sé Vil ki sin sa-a Jan kontanplé, nan rénouvèlman tè-a, k-ap désann sot nan sièl-yo kot Bondié, “ki abiyé tankou yon fi k-ap marié ki anbéli pou mari-l” (cf. Ap 21, 1-2) » (LG 6).
¬ [857] [1045]

757      « L’Égliz-la tou, yo rélé-l “Jéruzalèm ki anro-a” épi “Manman-nou” (Ga 4, 26 ; cf. Ap 12, 17) ; yo fè déskripsion-l kòm Épouz san tach Mouton san tach-la (cf. Ap 19, 7 ; 21, 2. 9 ; 22, 17) sa Kris-la “té rinmin, épi li rinmèt tèt-li pou li, pou-l té fè-l vîn sin” (Ep 5, 26), sa li asosié avèk pròp tèt-li nan yon Alians ki pap kasé épi san rété “li ba-l manjé, li souin-l” (Ep 5, 29) » (LG 6).
¬ [507, 796] [1616]

II. Orijîn, fondasion épi mision l’Égliz-la

758     Pou sondé mistè l’Égliz-la, yo doué toudabò médité sou orijîn-li nan projè Trè Sint Trinité-a épi sou progrésion réalizasion-l nan istoua-a.
¬ [257]

Yon projè ki soti nan kè Papa-a

759      « Papa dépi anvan tout tan-an, nan sajès ak bonté désizion-l ki vrèman lib épi ki kaché an mistè, té kréyé tout inivè-a épi té désidé pou-l lévé moun-yo pou yo patisipé nan lavi Bondié-a », sé la li rélé tout moun pou yo vini nan Pitit li-a. « Moun-yo ki kouè nan Kris-la li établi pou-l rélé-yo ansanm nan sint Égliz li-a ». Sa-a sé « fanmi Bondié-a » épi l-ap réalizé ofiamézi nan progrésion istoua moun-nan dapré dispozision Papa-a : réyèlman vré, l’Égliz-la « déja préfigiré apati kòmansman tè-a, nan istoua pèp Israèl-la épi li préparé yon fason ékstraòdinè nan ansyin Alians-la, li établi nan dènié tan-yo, li manifésté nan vidé yo vidé Éspri-a, épi alafin sièk-yo l-ap rivé bout nan gloua-a » (LG 2).
¬ [293] [1655]

Préfigirasion l’Égliz-la dépi orijîn tè-a

760      « Inivè-a té kréyé poutèt [l’Égliz] sa-a », sé sa krétyin prémié tan-yo té konn di (Hermas, vis. 2, 4, 1 ; cf. Aristide, apol. 16, 6 ; Justin, apol. 2, 7). Bondié té kréyé tè-a an konsidéran kominion nan lavi divîn li-an, kominion ki réalizé palintèmédiè « konvokasion » moun-yo nan Kris-la, épi « konvokasion » sa-a sé l’Égliz-la. L’Égliz-la sé finalité tout bagay (cf. S. Epiphane, hær. 1, 1, 5 : PG 41, 181C), épi tout alé-vini l-ap soufri-yo, tankou déchéans anj-yo épi péché moun-nan, Bondié té pèmèt-yo kòm okazion épi mouayin pou-l déplouayé tout puisans bra-l, tout mézi rinmin li té vlé bay tè-a :
¬ [294] [209]

« Minm jan réyèlman volonté-l sé sa-l fè, épi sé sa yo rélé tè-a ; konsa tou intansion-l sé sové moun-yo, épi sé sa yo rélé l’Égliz-la » (Clément d’Alexandrie, pæd. 1, 6).

L’Égliz-la – préparé nan Ansyin Alians-la

761     Rasanbléman Pèp Bondié-a kòmansé dépi moman koté péché-a té détrui kominion moun-yo avèk Bondié épi youn ak lòt. Rasanbléman l’Égliz-la sé tankou réaksion Bondié parapò a dézòd péché-a provoké-a. Réyinion sa-a ap fèt an sékrè anndan tout pèp-yo : « Nan tout nasion, moun ki krinn [Bondié], ki fè sa-k kòrèk, sé li minm li résévoua » (Ac 10, 35 ; cf. LG 9 ; 13 ; 16).
¬ [55]

762     Préparasion ki pi louin pou rasanbléman pèp Bondié-a kòmansé ak vokasion Abraam-nan, li-minm Bondié té promèt l-ap gin pou-l papa yon gran pèp (cf. Gn 12, 2 ; 15, 5-6). Préparasion imédia-a kòmansé avèk chouazi yo chouazi Israèl kòm pèp Bondié-a (cf. Ex 19, 5-6 ; Dt 7, 6). Palintèmédiè éléksion-l nan, Israèl té doué sign rasanbléman tout nasion-yo (cf. Is 2, 2-5 ; Mi 4, 1-4). Min déja Profèt-yo akizé Israèl poutèt li kasé Alians-la épi li konpòté-l tankou yon prostitué (libètîn) (cf. Os 1 ; Is 1, 2-4 ; Jr 2 ; etc.). Yo anonsé yon Nouvo Alians k-ap la pou tout tan (cf. Jr 31, 31-34 ; Is 55, 3). « Nouvo Alians sa-a sé Kris-la ki établi-l » (LG 9).
¬ [122, 522, 60] [64]

L’Égliz-la – sé Kris Jézu ki établi-l

763     Sé fonksion Pitit-la pou, nan plénitud tan-yo, li réalizé projè salu Papa-l la : sé rézon sa-a ki fè « yo voyé-l » (sé rézon « mision-l » nan) (cf. LG 3 ; AG 3). « Granmèt Jézu réyèlman fè kòmansman l’Égliz li-a antan-l préché bòn nouvèl-la, sètadi Avènman Rouayòm Bondié-a yo té promèt dépi sièk nan Ékritu-yo » (LG 5). Pou-l akonpli volonté Papa-a, Kris-la té inogiré Rouayòm sièl-yo sou tè-a. L’Égliz-a sé « Rouayòm Kris-la ki déja prézan an mistè » (LG 3).
¬ [541]

764      « Rouayòm sa-a réyèlman vré kléré pou moun-yo nan paròl, travay ak prézans Kris-la » (LG 5). Akéyi paròl Jézu sé « résévoua Rouayòm-nan minm » (ibid.). Jèm ak kòmansman Rouayòm-nan sé « ti bann mouton » (Lc 12, 32) sa-yo Jézu té vîn pou-l konvoké yo alantou-l épi sé li-minm ki Gadyin yo-a (cf. Mt 10, 16 ; 26, 31 ; Jn 10, 1-21). Sé yo ki vrè fanmi Jézu (cf. Mt 12, 49). Sa-yo li rasanblé alantou-l la, li aprann yo yon nouvo « mòd konpòtman », min tou yon priyè spésial (cf. Mt 5-6).
¬ [543] [1691] [2558]

765     Granmèt Jézu fòmé kominoté-l la ak yon strikti ki doué rété jous nan akonplisman Rouayòm-nan anplin. Toudabò té gin choua Douz-yo avèk Piè kòm chèf yo (cf. Mc 3, 14-15). Antan yo réprézanté douz tribu Israèl-yo (cf. Mt 19, 28 ; Lc 22, 30) yo sé ròch fondasion nouvo Jéruzalèm-nan (cf. Ap 21, 12-14). Douz-yo (cf. Mc 6, 7) épi lòt disip-yo (cf. Lc 10, 1-2) patisipé nan mision Kris-la, nan pouvoua-l la, min tou nan déstiné-l la (cf. Mt 10, 25 ; Jn 15, 20). Ak tout aksion sa-yo, Kris-la ap préparé épi bati l’Égliz li-a.
¬ [860, 551]

766     Min l’Égliz-la pran nésans sitou apati don total Kris-la pou sové nou-an, sa li antisipé nan institision Ékaristi-a épi li réalizé sou koua-a. « Sign kòmansman ak kouasans [l’Égliz-la] sé san ak dlo ki soti nan bò kòt Jézu krisifié ki ouvri-a » (LG 3). « Paské nan bò kòt Kris-la k-ap dòmi sou koua-a sé la totalité mèvèy sakréman l’Égliz-la soti » (SC 5). Minm jan Èv té fòmé apati bò kòt Adan-an, konsa tou l’Égliz-la pran nésans apati kè transpèsé Kris-la ki mouri sou koua-a (cf. S. Ambroise, Luc. 2, 85-89 : PL 15, 1583-1586).
¬ [813, 610, 1340] [617] [478]

L’Égliz-la – manifésté palintèmédiè Éspri-Sin-an

767      « Lè travay Papa-a té rinmèt Pitit-la pou-l fè sou tè-a fîn akonpli minm, li voyé Éspri-Sin-an jou Pantkot-la, pou-l sanktifié l’Égliz-la san rété » (LG 4). Lè sa-a « l’Égliz-la manifésté piblikman dévan foul moun-nan épi Évanjil-la kòmansé gayé nan pami nasion-yo palintèmédiè prédikasion-an » (AG 4). Paské l’Égliz-la sé « konvokasion » tout moun-yo pou yo sové-a, li misionè dapré pròp natu-li, sé Kris-la ki voyé-l al nan tout nasion-yo pou-l fè yo vîn disip » (cf. Mt 28, 19-20 ; AG 2 ; 5-6).
¬ [731] [849]

768     Pou-l réalizé mision-l, Éspri-Sin-an « fòmé l’Égliz-la épi dirijé-l ak diféran kado yérarchik épi karismatik » (LG 4). « Sé poutèt sa, l’Égliz-la ki fòmé ak kado Fondatè-l la épi antan-l konsèvé fidèlman kòmandman charité-l la, umilité-a épi rénonsman-an, résévoua mision pou-l anonsé Rouayòm Kris-la ak Bondié-a épi pou-l établi-l nan tout nasion-yo, li sé jèm épi kòmansman Rouayòm sa-a sou tè-a » (LG 5).
¬ [541]

L’Égliz-la – akonpli nan gloua-a

769      « L’Égliz-la […] sé sèlman nan gloua sièl-la l-ap akonpli » (LG 48), nan Avènman Kris-la nan gloua-a. Jous nan kalité jou sa-a, « l’Égliz-la ap avansé nan pélérinaj nan mitan pèsékision tè-a ak konsolasion Bondié-yo » (S. Augustin, civ. 18, 51 ; cf. LG 8). Sou tè-a bò isit li konnin sé an égzil li yé, louin Granmèt-la (cf. 2 Co 5, 6 ; LG 6), épi l-ap fè éfò pou Avènman Rouayòm-nan anplin, pou lè koté « l-ap fè youn nan gloua-a ak Roua li-a » (LG 5). Akonplisman l’Égliz-la épi palintèmédiè-l akonplisman tè-a nan gloua-a pap fèt san gran éprèv. Lè sa-a sèlman « tout moun kòrèk-yo dépi Adan, “apati Abèl ki té kòrèk-la jous nan dènié sa yo chouazi-a” y-ap rasanblé nan yon sèl l’Égliz-la bò kot Papa-a » (LG 2).
¬ [671, 2818] [675] [1045]

III. Mistè l’Égliz-la

770     L’Égliz-la nan istoua-a, min li dépasé-l an minm tan. « Sé sèlman yon éspri ki kléré ak lafoua-a » (Catech. R. 1, 10, 20) ki kapab ouè nan réalité vizib li-a yon réalité spirituèl k-ap poté lavi Bondié-a.
¬ [812]

L’Égliz-la – an minm tan vizib épi spirituèl

771      « Kris-la, sèl médiatè-a établi sint Égliz li-a épi l-ap soutni-l san rété kòm yon kominoté lafoua, éspérans ak charité sou tè-a, tankou yon rasanbléman vizib k-ap vidé vérité-a ak lagras-la sou tout moun ». L’Égliz-la sé an minm tan :
¬ [827]

– « yon sosiété […] ki établi ak ògàn yérarchik épi kò mistik Kris-la » ;
¬ [1880]
– « yon asanblé vizib épi yon kominoté spirituèl » ;
¬ [954]
– « yon Égliz sou tè-a épi yon Égliz ki anrichi ak byin sièl-yo ».

     Dimansion sa-yo an minm tan « fòmé yon sèl réalité-a ki kinbé divès aspè, ki fèt apati yon éléman dapré moun-nan épi yon éléman dapré Bondié » (LG 8) :

L’Égliz-la gin kòm « karaktè pròp pou-l yon réalité moun épi Bondié an minm tan, vizib épi rich ak sa-k invizib-yo, ki cho nan aksion-an épi k-ap okipé kontanplasion-an, ki prézan sou tè-a époutan ki an pèlérinaj ; épi konsa minm pou, nan li, sa-k dapré moun-nan fèt pou sa-k dapré Bondié-a épi li soumèt anba-l, sa-k vizib-la fèt pou invizib-la, aksion-an fèt pou kontanplasion-an, épi sa-k prézan-an fèt pou vil ki gin pou vini-an n-ap chèché-a » (SC 2).

« Ala li tou pòv ! Ala li ékstraòdinè ! Alafoua tant Kédar épi sanktuè Bondié ; alafoua tant sou tè-a épi palè sièl-la ; alafoua kay labou épi palè rouayal ; alafoua kò k-ap mouri épi tanp limiè ; alafoua méprizab anfin pou sa-k gin ògèy-yo épi épouz Kris-la. Mouin noua, min mouin bèl, pitit fi Jéruzalèm-yo : paské minm si-l pèdi koulè poutèt soufrans ak doulè yon égzil k-ap diré, poutan li dékoré ak bèlté sièl-la » (S. Bernard, Cant. 27, 7, 14 : PL 183, 920D).

L’Égliz-la – mistè moun-nan ki fè youn ak Bondié

772     Nan l’Égliz-la, Kris-la akonpli épi révélé pròp mistè pa-l la kòm aboutisman projè Bondié-a : « réprann tout bagay nan tèt nan Kris-la » (Ep 1, 10). Sin Pòl rélé union Kris-la kòm épou ak l’Égliz-la « mistè [ki] gran-an » (Ep 5, 32). Paské l’Égliz-la fè youn ak Kris-la tankou ak Épou li-a (cf. Ep 5, 25-27), li-minm tou vîn tounin yon mistè (cf. Ep 3, 9-11). Antan sin Pòl ak kontanplé mistè sa-a nan li, li déklaré : « Kris-la, éspérans gloua-a nan nou » (Col 1, 27).
¬ [518] [796]

773     Nan l’Égliz-la, kominion sa-a ant moun-yo avèk Bondié palintèmédiè charité-a « ki pap janm pasé »-a (1 Co 13, 8) sé finalité ki orianté tout sa ki mouayin sakramantèl nan li ki gin konéksion ak tè sa-a k-ap pasé-a (cf. LG 48). « Tout òganizasion l’Égliz-la orianté nan sanktifikasion manb-yo nan Kris-la. Pi plis toujou sé dapré “mistè ki gran” sa-a pou yo jijé kalité lavi sin li-a koté Épouz-la korésponn ak kado Épou-a ak kado pròp rinmin pa-l la » (MD 27). Sé Mari ki pran dévan nou tout nan viv sin-an ki mistè l’Égliz-la, nan mézi li sé Épouz-la ki pa gin tach ni rid (Ep 5, 27). Sé poutèt sa « dimansion marial l’Égliz-la vini anvan dimansion pétrinyin-an » (MD 27).
¬ [671] [972]

L’Égliz-la – sakréman inivèsèl pou sové-a

774     Mo grèk mysterion-nan yo té tradui-l an latin ak dé mo : myste­rium épi sacramentum. Nan fason yo intèprété yo apré, mo sacramentum-nan plis éksprimé sign vizib réalité sové nou sové-a ki kaché-a, sa mo mysterium-nan dézigné-a. Nan sans sa-a, Kris-la li-minm sé mistè ki sové nou-an : « réyèlman pa gin lòt mistè Bondié pasé Kris-la » (S. Augustin, ep. 187, 11, 34 : PL 33, 845). Travay li fè ak sa-l yé kòm moun ki sin épi ki sanktifié pou sové nou-an  sé sakréman ki sové nou-an, sa-k manifésté épi travay nan sakréman l’Égliz-la (sé sa l’Égliz Oriantal-yo rélé « sin mistè-yo » tou). Sèt sakréman-yo sé sign ak instriman Éspri-Sin-an sèvi ak yo pou vidé lagras Kris-la ki Tèt-la nan l’Égliz-la ki kò li-a. L’Égliz-la donk gin lagras sa-a anndan-l yon fason invizib épi li kominiké-l, li-minm li sé sign li-a. Nan sans analojik sa-a, yo rélé-l « sakréman ».
¬ [1075] [515] [2014] [1116]

775      « L’Égliz-la, « nan Kris-la sé tankou sakréman oubyin sign ak instriman union intim avèk Bondié-a épi unité tout ras moun-nan » (LG 1) : tounin sakréman union intim moun-yo avèk Bondié : sé sa ki prémié finalité l’Égliz-la. Paské kominion moun-yo youn ak lòt anrasiné nan fè youn avèk Bondié-a, l’Égliz-la tou sé sakréman unité ras moun-nan. Nan li, unité sa-a déja kòmansé, paské li rasanblé moun-yo « sot nan tout kalité nasion, ras, pèp ak lang » (Ap 7, 9) ; an minm tan l’Égliz-la sé « sign ak instriman » réalizasion anplin unité sa-a ki gin pou-l vini toujou.
¬ [360]

776     Kòm sakréman, l’Égliz-la sé instriman Kris-la. « Kris-la pran-l kòm instriman Rédanmsion tout moun-yo » (LG 9), « sakréman inivèsèl pou sové nou » (LG 48), palintèmédiè-l Kris-la « manifésté mistè rinmin Bondié-a pou moun-yo épi li réalizé-l an minm tan » (GS 45, § 1). Li « sé projè vizib rinmin Bondié-a aléga ras moun-nan » (Paul VI, discours 22 juin 1973) ki vlé « pou tout ras moun-nan vîn fòmé yon sèl pèp Bondié-a, ki rasanblé nan yon sèl kò Kris-la, ki bati ansanm nan yon sèl tanp Éspri-Sin-an » (AG 7 ; cf. LG 17).
¬ [1088]

Rézimé

777     Mo « Égliz »-la vlé di « konvokasion ». Li dézigné asanblé moun-yo Paròl Bondié-a konvoké pou yo fòmé pèp Bondié-a épi, antan yo nouri ak kò Kris-la, yo vîn tounin yo-minm tou kò Kris-la.

778     L’Égliz-la sé an minm tan chémin épi finalité projè Bondié-a : li préfigiré nan kréasion-an, li préparé nan Ansyin Alians-la, li fondé nan paròl ak aksion Jézu-Kri, li réalizé apati koua-l la ki rachté nou-an nan Réziréksion-l nan, li manifésté kòm mistè ki sové nou-an lè yo vidé Éspri-Sin-an. L-ap akonpli nan gloua sièl-la kòm asanblé tout moun yo rachté sot sou tè-a (cf. Ap 14, 4).

779     L’Égliz-la an minm tan vizib épi spirituèl, yon sosiété yérarchik épi kò mistik Kris-la. Sé yon sèl li yé antan-l fòmé ak yon doub éléman dapré moun épi dapré Bondié. Sé la mistè-l la yé, sa yo kapab résévoua sèlman nan lafoua-a.

780     Sou tè sa-a, l’Égliz-la sé sakréman k-ap sové nou, sign épi instriman kominion Bondié ak moun-yo.

 

Gid

PARAGRAF 2.  L’Egliz-La – Pèp Bondié, Kò Kris-La, Tanp Éspri-Sin-an

I. L’Égliz-la – Pèp Bondié-a

781     « Nan tout tan ak nan tout nasion, Bondié aksépté résévoua ninpòt moun ki gin krintif pou li épi ki aji avèk jistis. Min sa té fè Bondié plézi pou li pa fè moun-yo vîn sin épi sové yo chak séparéman, kòmsi pou yo pa t-a gin rélasion youn ak lòt, min li té vlé fè yo fòmé yon pèp ki t-a konnin-l nan vérité épi sèvi-l nan viv sin. Li chouazi pakèt foul Israèl-la pou pèp-li, li établi yon alians avè-l épi li instrui-l ofiamézi antan-l montré-l pròp tèt-li ak désizion volonté-l nan istoua pèp-la, épi li konsakré-l pou li. Min tou sa té rivé an préparasion épi kòm pòtré Nouvo Alians sa-a ki apouin nèt-la ki ta gin pou fèt nan Kris-la […]. Nouvo Alians sa-a sètadi Nouvo Téstaman-an, Kris-la établi-l nan san-l, antan li rélé pakèt foul sot nan Juif-yo ak nasion-yo, ki pa t-a réyini dapré chè-a, min ki vîn fè youn nan Éspri-a » (LG 9).

Karaktéristik Pèp Bondié-a

782     Pèp Bondié-a gin karaktéristik ki distingé-l klèman parapò a tout groupman rélijié, étnik, politik oubyin kiltirèl nan istoua-a :
¬ [871]

– Li sé Pèp Bondié : Bondié pa propriété privé okinn pèp. Min li-minm li vîn gin yon pèp apati sa-yo ki pa-t yon pèp anvan : « yon ras chouazi, yon péyi-roua prèt, yon nasion ki sin » (1 P 2, 9).
¬ [2787]

– Yon moun vîn tounin manb pèp sa-a, sé pa dapré nésans fizik-la, min dapré nésans « sot anro-a », « sot nan dlo ak Éspri-Sin-an » (Jn 3, 3-5), sètadi palintèmédiè lafoua nan Kris-la épi Batèm-nan.
¬ [1267]

Tèt pèp sa-a sé Jézu Kris-la (sa-k gin Onksion-an, Mési-a) : paské minm Onksion-an, Éspri-Sin-an, koulé sot nan Tèt-la al nan kò-a, li sé « pèp mésianik »-la.
¬ [695]

– « Pèp sa-a gin kòm kondision : dignité ak libèté pitit Bondié-yo ; nan kè yo Éspri-Sin-an abité tankou nan yon tanp ».
¬ [1741]

– « Li gin kòm laloua nouvo kòmandman pou li rinmin minm jan Kris-la li-minm té rinmin nou-an » (cf. Jn 13, 34). Sa-a sé « nouvo » laloua Éspri-Sin-an (Rm 8, 2 ; Ga 5, 25).

Mision-l, sé pou-l tankou sèl tè-a épi limiè tè-a (cf. Mt 5, 13-16). « Pout tout […] ras moun-nan li sé jèm ki asiré tout bon pou unité-a, éspérans-la ak sové-a ».
¬ [849]

– Anfin, li gin kòm aboutisman « Péyi-roua Bondié-a, sé Bondié minm ki kòmansé-l dépi sou tè-a, l-ap laji-l toujou pi plis, joustan nan fin sièk-yo li-minm minm li pral akonpli-l » (LG 9).
¬ [769]

Yon pèp prèt, profèt épi roua

783     Jézu-Kri, Papa-a té ba li onksion ak Éspri-Sin-an épi té fè-l « Prèt, Profèt épi Roua ». Tout pèp Bondié-a patisipé nan toua fonksion sa-yo épi li poté résponsabilité mision ak sèvis ki soti nan yo (cf. RH 18-21).
¬ [436] [873]

784     Lè yon moun antré nan pèp Bondié-a palintèmédiè lafoua-a épi Batèm-nan, li résévoua patisipasion nan sèl vokasion pèp sa-a : nan vokasion sasèrdotal li-a : « Kris-la, Granmèt-la, Gran-Prèt yo pran pami moun-yo “fè” nouvo pèp-la vîn “tounin [...] péyi-roua, épi prèt pou Bondié ak Papa-li”. Sa-yo ki résévoua batèm-nan, réyèlman, gras a nouvo nésans-la épi onksion Éspri-Sin-an, yo konsakré kòm kay siprituèl épi sasèrdòs ki sin » (LG 10).
¬ [1268] [1546]

785      « Pèp Bondié-a ki sin-an patisipé tou nan fonksion profétik Kris-la ». Sitou palintèmédiè intèlijans lafoua-a tout pèp-la ginyin-an, ni layik-yo ni yérarchi-a, ki fè-l « rété kolé san-l pa lagé nan lafoua yo té transmèt bay sin-yo yon foua pou tout-la » (LG 12) épi li antré pi afon nan konpréansion-l épi li tounin témouin Kris-la nan mitan tè sa-a.
¬ [92]

786     Anfin, pèp Bondié-a patisipé nan fonksion rouayal Kris-la. Kris-la égzèsé kòmandman-l kòm roua antan-l ralé tout moun-yo vîn jouinn li palintèmédiè Lanmò-l ak Réziréksion-l nan (cf. Jn 12, 32). Kris-la, Roua épi Granmèt tout inivè-a, té vîn tounin ésklav tout moun, poutèt « li pa-t vini pou-l fè yo sèvi-l, min pou-l sèvi épi pou-l rinmèt lavi-l kòm Rédanmsion pou pakèt moun-yo » (Mt 20, 28). Pou krétyin-an, « kòmandé kòm roua sé sèvi » Kris-la (LG 36) ; sitou l’Égliz-la « rékonèt nan pòv-yo ak sa k-ap soufri-yo pòtré Fondatè li-a ki pòv é k-ap soufri » (LG 8). Pèp Bondié-a réalizé « dignité-l kòm roua » antan-l viv dapré vokasion pou-l sèvi avèk Kris-la.
¬ [2449] [2443]

« Tout moun-yo réyèlman ki gin nouvo nésans nan Kris-la, sign koua-a fè yo roua, onksion Éspri-Sin-an konsakré yo kòm prèt, pou andéyò sèvis ministè spésial nou-an, tout krétyin-yo ki spirituèl épi rézonab rékonèt yo sé manb ras roua-a épi yo gin fonksion sasèrdotal-la. Kisa réyèlman ki pi rouayal pasé pou yon nanm gouvèné kò-l antan-l soumèt bay Bondié ? Épi ki sa ki pi sasèrdotal pasé pou ofri Granmèt-la yon konsians ki pròp, épi prézanté sakrifis piété ki san tach sou otèl kè-a ? » (S. Léon le Grand, serm. 4, 1 : PL 54, 149).

II. L’Égliz-la – Kò Kris-la

L’Égliz-la sé kominion avèk Jézu

787     Dépi nan kòmansman, Jézu asosié disip li-yo ak lavi pa-l la (cf. Mc 1, 16-20 ; 3, 13-19) ; li révélé yo mistè Rouayòm-nan (cf. Mt 13, 10-17) ; li fè yo patisipé nan mision-l nan, nan kè kontan-l nan (cf. Lc 10, 17-20) épi nan soufrans li-yo (cf. Lc 22, 28-30). Jézu palé osijè yon kominion k-ap pi intim toujou ant li-minm ak sa-yo ki pral suiv li-a : « Rété nan mouin, épi mouin minm nan nou. […]  Mouin sé pié rézin-an, nou sé branch-yo » (Jn 15, 4-5). Épi li anonsé yon kominion voualé an mistè min ki réyèl ant kò li-a ak pa nou-an : « Moun ki manjé chè-m épi ki bouè san-m, li rét nan mouin épi mouin minm nan li » (Jn 6, 56).
¬ [735]

788     Lè prézans li-a kot disip-yo pa-t vizib ankò, Jézu pa kité yo òfélin (cf. Jn 14, 18). Li té promèt yo l-ap rété avèk yo jous nan finisman tan-yo (cf. Mt 28, 20). Li voyé Éspri li-a ba yo (cf. Jn 20, 22 ; Ac 2, 33). Konsa kominion avèk Jézu-a vîn pi fò ankò yon sètin fason : « Antan-l kominiké Éspri li-a, réyèlman, li rélé frè-l yo sot nan tout nasion-yo, épi li établi yo kòm kò mistik-li » (LG 7).
¬ [690]

789     Konparézon l’Égliz-la avèk yon kò mété yon limiè sou konéksion intim ki ginyin ant l’Égliz-la ak Kris-la. L’Égliz-la pa sèlman rasanblé alantou li ; min li fè youn nan li, nan kò li-a. Gin toua aspè l’Égliz-la kòm kò Kris-la yo doué souligné yon fason pi spésifik : fason tout manb yo fè youn antré yo palintèmédiè union yo avèk Kris-la ; Kris-la ki Tèt kò-a ; Égliz-la, Épouz Kris-la.
¬ [521]

« Yon sèl kò-a »

790     Moun ki kouè-yo, ki bay Paròl Bondié-a yon répons épi ki vîn tounin manb kò Kris-la, yo vîn fè youn byin séré ak Kris-la : « Nan kò sa-a lavi Kris-la gayé nan sa ki kouè-yo, sa-yo, gras a sakréman-yo, yon fason kaché min ki réyèl, yo fè youn ak Kris-la ki té soufri-a épi ki nan gloua-a » (LG 7). Sa sé vré spésialman osijè Batèm-nan ki fè nou fè youn ak lanmò épi réziréksion Kris-la (cf. Rm 6, 4-5 ; 1 Co 12, 13), épi Ékaristi-a koté « antan nou patisipé tout bon vré nan Kò Kris-la », « yo lévé nou vîn nan kominion avèk li épi youn ak lòt » (LG 7).
¬ [947] [1227] [1329]

791     Poutèt kò-a fè youn-nan, sa pa éliminé divèsité manb-yo : « Nan konstriksion Kò Kris-la, sé nòmal pou gin diféran manb ak fonksion. Sé yon sèl Éspri-a k-ap distribué diféran kado-l yo dapré richès li-yo ak nésésité sèvis ministè-yo dapré sa ki itil l’Égliz-la » (cf. 1 Korintyin 12,1-11). Fason kò mistik-la fè youn-nan produi charité-a pami fidèl-yo épi chofé-l : « Sé sa-k fè, si yon sèl manb ap soufri, sé tout manb-yo k-ap soufri ak li ; oubyin si yon sèl manb alonè, tout manb-yo kontan avèk li » (LG 7). Anfin, fason kò Kris-la fè youn-nan ranpòté viktoua sou tout divizion pami moun-yo : « Réyèlman nou tout ki batizé nan Kris la, nou abiyé ak Kris-la. Pa gin késion Juif ni Grèk, nan pouin ni ésklav ni moun lib, pa gin gason ni fi : sèké nou tout sé yon sèl nou fè nan Kris Jézu » (Ga 3, 27-28).
¬ [814] [1937]

« Pou kò sa-a, Kris-la sé Tèt-la »

792     Kris-la « sé tèt kò l’Égliz-la » (Col 1, 18). Sé li ki Kòmansman kréasion-an ak Rédanmsion-an. Antan-l lévé anlè nan gloua Papa-a, sé li-minm ki « kinbé prémié ran-an nan tout bagay » (Col 1, 18), sitou nan l’Égliz-la k-ap fè-l déplouayé Rouayòm li-an sou tout bagay.
¬ [669] [1119]

793     Li fè nou fè youn ak Pak li-a : Tout manb-yo doué fè éfò pou yo vîn sanblé avèk li « joustan Kris-la fòmé » nan yo (Ga 4, 19). « Sé pou sa li pran nou ak li nan mistè lavi li-yo, […] nou asosié nan soufrans li-yo tankou kò-a ak Tèt-la, n-ap soufri ansanm avèk li, pou nou kapab nan gloua ansanm avèk li » (LG 7).
¬ [661] [519]

794     Li bay davans sa-k pèmèt nou grandi (cf. Col 2, 19) : Pou-l fè nou grandi nan li-minm, Tèt nou-an (cf. Ep 4, 11-16), Kris-la dispozé nan kò li-a, nan l’Égliz-la, kado ak ministè pou nou kapab édé youn lòt sou chémin sové-a.
¬ [872]

795     Kris-la ak l’Égliz-la donk sé « Kris total-la » (Christus totus). L’Égliz-la fè youn ak Kris-la. Sin-yo té gin yon konsians byin vif osijè unité sa-a :
¬ [695]

« Sé poutèt sa an nou fè konpliman épi an nou rann gras, non sèlman paské nou vîn tounin krétyin, min paské nou vîn tounin Kris-la. Èské nou konprann, frè-m yo, lagras Bondié sou nou nan Tèt-la ? Admiré, réjoui, nou vîn tounin Kris-la. Si réyèlman li sé Tèt, nou-minm nou sé manb ; yon sèl moun total, li-minm ak nou-minm. […] Plénitud Kris-la donk, Tèt-la ak manb-yo. Sa sa yé Tèt-la épi manb-yo ? Kris-la ak l’Égliz-la » (S. Augustin, ev. Jo. 21, 8).

« Rédanmtè nou-an prézanté-l kòm yon sèl pèrsòn ak sint Égliz-la li pran pou li-a » (S. Grégoire le Grand, mor. præf. 1, 6, 4 : PL 75, 525A).

« Tèt-la ak manb-yo sé tankou yon sèl pèrsòn mistik-la » (S. Thomas d’A., s. th. 3, 48, 2, ad 1).
¬ [1474]

Gin yon paròl sint Jàn d’Ark té di jij li-yo ki rézimé déklarasion lafoua sin Savan sakré-yo épi ki éksprimé bon sans moun ki kouè-yo : « Osijè Jézu-Kri ak l’Égliz-la, mouin pansé sé yon sèl bagay ansanm épi yo pa doué fè okinn difikilté osijè sa » (Jeanne d’Arc, proc.).

L’Égliz-la sé Épouz Kris-la

796     Fason Kris-la ak l’Égliz-la fè youn-nan, Tèt-la ak manb kò-yo, sa inpliké distinksion yo toulèdé tou nan rélasion pèsonèl-la. Aspè sa-a anpil foua yo éksprimé-l ak imaj épou-a épi épouz-la. Pèspéktiv Kris-la kòm Épou l’Égliz-la Profèt-yo té préparé-l épi Jan-Batis té anonsé-l (cf. Jn 3, 29). Granmèt-la li-minm té dézigné pròp tèt-li kòm « Mésié k-ap marié-a », « Épou-a » (Mc 2, 19 ; cf. Mt 22, 1-14 ; 25, 1-13). Apot-la prézanté l’Égliz-la épi chak fidèl, manb nan kò li-a, kòm Épouz Kris Granmèt-la « ki marié ak li » pou-l yon sèl Éspri avèk li (cf. 1 Co 6, 15-16 ; 2 Co 11, 2). Li sé Épouz san tach (imakilé) Mouton san tach-la (imakilé) (cf. Ap 22, 17 ; Ep 1, 4 ; 5, 27), sa Kris-la té rinmin-an, sa-l té rinmèt pròp tèt-li pou li-a « pou-l té fè-l vîn sin » (Ep 5, 26), sa li asosié avèk li-a ak yon Alians pou tout tan, épi li pa janm sispann pran souin-l tankou pròp kò li-a (cf. Ep 5, 29).
¬ [757] [219] [772] [1602] [1616]

« Li tounin Kris total-la, tèt épi kò, épi apati anpil yon sèl. […] Soua sé tèt-la minm k-ap palé, soua sé manb-yo k-ap palé, sé Kris-la k-ap palé : li palé dapré tèt-la pèsonèlman (ex persona capitis), li palé dapré kò-a pèsonèlman (ex persona corporis). Min kisa yo té di ? “Yo dé-a y-ap vîn yon sèl chè. Mistè sa-a gran, mouin di sa minm osijè Kris-la ak Égliz-la” (Ep 5, 31-32). Épi li-minm nan Évanjil-la : “Sé pousa yo pa dé ankò, min sé yon sèl chè yo yé” (Mt 19, 6). Réyèlman jan nou ouè-a sé dé pèrsòn yo yé nan yon fason, époutan yo fè yon sèl nan union konjugal-la […]. Kòm tèt, li di-l sé “Épou” ; kòm kò, li di-l sé “Épouz” » (S. Augustin, Psal. 74, 4).

III. L’Égliz-la – Tanp Éspri-Sin-an

797      « Sa léspri-nou yé, sètadi nanm-nou, pou manb nou-yo, sé sa Éspri-Sin-an yé pou manb Kris-yo, pou kò Kris-la, ki l’Égliz-la » (S. Augustin, serm. 267, 4 : PL 38, 1231D). « Sé sou kont Éspri Kris-la minm, tankou yon prinsip yo pa kapab ouè, yo doué mété tou rété tout pati kò-a rété fè youn-nan ni youn ak lòt ni ak Tèt yo-a ki anlè nèt-la, paské li toutantié nan Tèt-la, li toutantié nan Kò-a, li toutantié nan chak manb-yo » (Pie XII, Enc. "Mystici Corporis" : DS 3808). Éspri-Sin-an fè l’Égliz-la tounin « tanp Bondié vivan-an » (2 Co 6, 16 ; cf. 1 Co 3, 16-17 ; Ep 2, 21) :
¬ [813] [586]

« Réyèlman sé bay l’Égliz-la yo konfié kado Bondié-a […] épi sé nan li yo dépozé kominion ak Kris-la, sètadi Éspri-Sin-an, garanti inposibilité dékonpozision-an épi konfirmasion lafoua nou-an épi néchèl pou monté kot Bondié-a. […] Réyèlman koté l’Égliz-la yé, sé la Éspri Bondié-a yé tou ; épi koté Éspri Bondié-a yé, sé la l’Égliz-la yé ak tout lagras-la » (S. Irénée, hær. 3, 24, 1).

798     Éspri-Sin-an sé « prinsip tout aksion vivan épi ki réyèlman sové nan ninpòt pati kò-a » (Pie XII, enc. "Mystici Corporis" : DS 3808). Li aji nan diféran fason pou-l konstrui tout kò-a nan charité-a (cf. Ep 4, 16) : palintèmédiè Paròl Bondié-a « ki gin pouvoua pou-l bati nou » (Ac 20, 32), palintèmédiè Batèm-nan ki fè-l fòmé kò Kris-la (cf. 1 Co 12, 13) ; palintèmédiè sakréman-yo ki bay manb Kris-yo kouasans ak gérizon ; palintèmédiè lagras Apot-yo ki vini anvan nan pami kado-yo (LG 7), palintèmédiè vèrtu-yo ki fè aji dapré sa-k byin-an, anfin palintèmédiè gras spésial-yo (sa yo rélé « karism »-yo) ki fè fidèl-yo « vîn préparé épi yo tou dispozé pou aksépté résponsabilité diféran aktivité oubyin fonksion ki itil pou rénouvlé épi dévlopé konstriksion l’Égliz-la » (LG 12 ; cf. AA 3).
¬ [737, 1091 - 1109] [791]

Karism-yo

799     Karism-yo kit yo ékstraòdinè kit yo sinp épi byin ba, sé gras Éspri-Sin-an ki itil dirèktéman oubyin indirèktéman pou l’Égliz-la, nan mézi yo fèt pou bati l’Égliz-la, pou byin moun-yo épi pou sa tè-a bézouin.
¬ [951, 2003]

800     Moun ki résévoua karism-yo doué aksépté yo avèk rékonésans, ni tout manb l’Égliz-la tou. Réyèlman vré, sé mèvèy richès lagras-la yo yé pou bay apostola-a lavi épi pou fè tout kò Kris-la vîn sin ; nan mézi sé kado ki vrèman soti nan Éspri-Sin-an épi yo égzèsé yo yon fason ki konfòm ak véritab élan minm Éspri-a, sètadi dapré charité-a ki véritab mézi karism-yo (cf. 1 Co 13).

801     Nan sans sa-a, li toujou nésésè pou fè disènman karism-yo. Okinn karism pa andéyò rélasion ak soumision bay Pastè l’Égliz-la. Yo minm « sé résponsabilité yo spésialman pou yo pa étinn Éspri-a min pou yo sondé tout bagay épi pou yo kinbé sa ki byin-an » (LG 12), yon fason pou tout karism-yo nan divèsité yo ak nan konplémantarité yo, yo travay ansanm « pou sa-k itil-la » (1 Co 12, 7) (cf. LG 30 ; CL 24).
¬ [894] [1905]

Rézimé

802     Kris Jézu « té rinmèt tèt-li pou nou, pou-l té kapab rachté nou sot nan tout kalité péché, pou-l té kapab pròpté yon pèp ki fè-l plézi, ki cho pou fè sa-k bon » (Tt 2, 14).

803     « Nou minm nou sé yon ras chouazi, yon péyi-roua prèt, yon nasion ki sin, yon pèp Bondié posédé » (1 P 2, 9).

804     Sé palintèmédiè lafoua ak Batèm-nan yo antré nan pèp Bondié-a. « Sé tout moun yo rélé pou vîn nan nouvo Pèp Bondié-a » (LG 13), yon fason pou nan Kris-la « moun-yo vîn fòmé yon sèl fanmi épi yon sèl pèp Bondié-a » (AG 1).

805     L’Égliz-la sé kò Kris-la. Palintèmédiè aksion Éspri li-a nan sakréman-yo, sitou nan Ékaristi-a, Kris-la ki mouri épi ki résisité-a fòmé kominoté moun ki kouè-yo kòm pròp kò-l.

806     Nan kò sa-a ki fè youn-nan gin divès manb ak divès fonksion. Tout manb-yo fè youn ansanm youn ak lòt, spésialman avèk sa k-ap soufri-yo, pòv-yo épi sa k-ap sibi pèsékision-yo.

807     L’Égliz-la sé kò sa-a Kris-la sé Tèt li-a : sé apati Kris-la, nan li, pou li, l-ap viv ; Kris-la minm ap viv avèk li épi nan li.

808     L’Égliz-la sé Épouz Kris-la : li té rinmin-l épi li té rinmèt pròp tèt-li pou li. Li té pròpté-l palintèmédiè san-l nan. Li fè-l tounin yon Manman k-ap donnin tout pitit Bondié-yo kòm frui.

809     L’Égliz-la sé tanp Éspri-Sin-an. Éspri-a sé tankou nanm kò mistik-la, prinsip lavi li, prinsip ki fè-l fè youn nan divèsité ak richès kado-l yo épi karism li-yo.

810     « Konsa l’Égliz inivèsèl-la parèt tankou “yon pèp ki rasanblé apati unité Papa-a ak Pitit-la ak Éspri-Sin-an” (S. Cyprien, Dom. orat. 23 : PL 4, 535C-536A) » (LG 4).

 

Gid

PARAGRAF 3.  L’Égliz-la sé yon sèl, li sin, li katolik épi apostolik (yon sèl légliz, li sin, li la pou tout moun, sé sou Apot-yo li bati)

811     « Sa-a sé sèl l’Égliz Kris-la, sa nou déklaré nan Sinbòl-la li yon sèl, li sin, li katolik épi apostolik » (LG 8). Kat karaktéristik sa-yo ki konékté ansanm san yo pa kapab séparé yo (cf. DS 2888), indiké lign ésansièl l’Égliz-la épi mision-l. Sé pa apati li-minm l’Égliz-la ginyin yo ; sé Kris-la palintèmédié Éspri-Sin-an ki bay l’Égliz-la pou-l youn, pou-l sin, pou-l katolik épi apostolik, épitou li rélé-l pou-l réalizé dapré chak nan kalité sa-yo.
¬ [750] [832, 865]

812     Sé lafoua-a sèlman ki kapab rékonèt sé nan Bondié karaktéristik l’Égliz sa-yo gin sous yo. Min maniféstasion yo nan istoua-a sé sign yo yé tou ki palé klè ak rézon moun-nan. Jan prémié Konsil Vatikan-an raplé-a « l’Égliz-la poutèt li-minm minm, poutèt sin li sin tout bon-an, poutèt li fè youn antan-l katolik-la poutèt li rété stab san yo pa ranpòté viktoua sou li, sé yon gran motif pou yo kouè nan li ki rété tout tan épi yon témouagnaj sé Bondié ki voyé-l, témouagnaj yo pa kapab krazé » (DS 3013).
¬ [156, 770]

I. L’Égliz-la sé yon sèl

« Mistè sakré l’Égliz-la ki fè youn-nan » (UR 2)

813     L’Égliz-la fè youn poutèt sous-li : « Modèl ki pi ro pou mistè sa-a épi prinsip-li sé fason Pèrsòn-yo fè youn nan Trinité-a kòm yon sèl Bondié Papa-a ak Pitit-la nan Éspri-Sin-an » (UR 2). L’Égliz-la fè youn poutèt Fondatè-l la : « Réyèlman, Pitit-la minm ki pran chè-a, […] té rékonsilié tout moun ak Bondié gras a koua li-a […] antan li rétabli inité tout moun nan yon sèl pèp, yon sèl kò » (GS 78, §3). L’Égliz-la fè youn poutèt « nanm »-li : « Éspri-Sin-an, ki abité nan moun ki kouè-yo ranpli épi dirijé l’Égliz-la toutantié, li réalizé mèvèy kominion fidèl-yo épi li tèlman fè tout moun fè youn yon fason intim nan Kris-la, sa fè li sé prinsip ki fè l’Égliz-la fè youn-nan » (UR 2). Sa fè donk pati ésans l’Égliz-la minm pou sé yon sèl-la li yé :
¬ [172] [766] [797]

« Ala yon mistè ki bay sézisman ! Sé yon sèl-la ki Papa inivè-yo. Yon sèl-la tou ki Paròl inivè-yo, épi yon sèl Éspri-Sin-an, épi li-minm tout koté. Yon sèl minm ki Vièj épi Manman ; mouin dakò pou-l rélé-l l’Égliz-la » (S. Clément d’Alexandrie, pæd. 1, 6).

814     Dépi nan orijîn-li, l’Égliz sa-a minm prézanté-l ak gran divèsité, ki soti an minm tan nan variété kado Bondié-yo épi nan anpil moun-yo ki résévoua yo-a. Nan fason pèp Bondié-a fè youn-nan sé divèsité pèp-yo ak kilti-yo ki rasanblé. Pami manb l’Égliz-la gin diféran kado, fonksion, kondision épi mòd lavi : « nan kominion l’Égliz-la, sa léjitim pou gin Égliz patikilié ki gin pròp tradision yo » (LG 13). Gran richès divèsité sa-a pa kontrè ak unité l’Égliz-la. Min péché-a ak poua konsékans li-yo toujou ap ménasé kado unité-a. Sé poutèt sa Apot-la doué ankourajé pou nou konsèvé « éspri ki fè nou fè yon sèl-la nan chinn lapè-a » (Ep 4, 3).
¬ [791, 873] [1202] [832]

815     Kisa ki chinn ki fè nou fè yon sèl-la ? Anlè tout bagay sé charité-a « li minm ki kòd ki maré pou fè fîn kòrèk nèt-la » (Col 3, 14). Min unité l’Égliz-la ki an pélérinaj-la asiré tou palintèmédiè chinn vizib kominion-an :
¬ [1827] [330, 837]

– palintèmédiè déklarasion yon sèl lafoua-a nou résévoua nan min Apot-yo ;
¬ [173]

– palintèmédiè sélébrasion kult divin-an ansanm, sitou sakréman-yo ;

– palintèmédiè siksésion apostolik-la ki fèt ak sakréman Òrd-la, ki soutni bòn antant tankou frè nan fanmi Bondié-a (cf. UR 2 ; LG 14 ; CIC, can. 205).

816      « Sa-a sé yon sèl Égliz Kris-la, […] sé li Sovè nou-an, apré réziréksion li-an té rinmèt bay Piè pou li kondui-l la, épi li té ba li résponsabilité ansanm ak lòt Apot-yo pou fè-l rivé toupatou épi pou gouvèné li […]. Égliz sa-a, kòm sosiété ki établi épi òganizé sou tè sa-a, li kontinué égzisté nan (subsistit in) l’Égliz katolik-la, sé siksésè Piè-a ak Évèk ki nan kominion ansanm ak li-yo k-ap gouvèné-l » (LG 8).

Dékrè Dézièm Konsil Ékuménik Vatikan-an ékspliké : « Sé sèlman palintèmédiè l’Égliz katolik Kris-la réyèlman, ki mouayin jénéral pou sové-a, yo kapab rivé jouinn tout plénitud mouayin-yo pou sové-a. Paské nou kouè sé yon sèl Kolèj apostolik Piè ap prézidé Granmèt-la té rinmèt tout byin Nouvo Alians-la pou fòmé ansanm yon sèl kò Kris-la sou tè-a, ki doué inkòporé tout moun-yo nèt, sa-yo ki déja fè pati pèp Bondié-a nan kèk fason » (UR 3).
¬ [830]

Mové kou ki anpéché nou fè youn (Blésu kont unité-a)

817     An réalité, « nan yon sèl l’Égliz Bondié-a ki fè youn-nan déja dépi nan kòmansman gin divizion ki té parèt, sa Apot-la réproché ak sévérité kòm bagay pou kondané ; nan lòt sièk ki vîn apré-yo minm, gin pi gran divizion ki pran nésans, épi gin kominoté ki pa piti ki té séparé sot nan kominion anplin l’Égliz katolik-la, pafoua poutèt fot moun-yo nan toulèdé bò » (UR 3). Déchiré sa-yo ki anpéché nou rété fè yon sèl kò Kris-la, yo pa rivé san péché moun-yo (yo distingé érézi-a, apostazi-a épi chism-nan [cf. CIC, can. 751]) :
¬ [2089]

« Koté ki gin péché-yo, sé la tou gin miltiplikasion-an, sé la gin schism-yo, sé la gin érézi-yo, sé la gin divizion-yo ; koté minm gin vèrtu-a, sé la gin fè yon sèl, sé la gin union, ki fè tout moun ki kouè-yo té gin yon sèl kè ak yon sèl nanm » (Origène, hom. in Ezech. 9, 1).

818     Moun-yo jodi-a ki fèt nan kominoté ki pran nésans nan divizion sa-yo « épi ki ranpli ak lafoua Kris-la, yo pa kapab akizé-yo poutèt péché séparasion-an, épi l’Égliz katolik-la vlopé yo ak réspè tankou frè épi ak rinmin. […] Antan yo jistifié apati lafoua-a nan Batèm-nan, yo fè pati kò Kris-la, sé poutèt sa yo onoré-yo avèk rézon ak non krétyin-an épi pitit l’Égliz katolik-la gin rézon rékonèt yo tankou frè nan Granmèt-la » (UR 3).
¬ [1271]

819     An plis, gin « pliziè éléman sanktifikasion ak vérité » (LG 8) ki égzisté andéyò limit vizib l’Égliz katolik-la : « Paròl Bondié-a ki ékri-a, lavi lagras-la, lafoua-a, éspérans-la ak charité-a, lòt kado Éspri-Sin-an sou paranndan épi lòt éléman vizib » (UR 3 ; cf. LG 15). Éspri Kris-la sèvi ak Égliz sa-yo épi kominoté éklézial sa-yo tankou mouayin pou sové ki résévoua fòs yo apati plénitud lagras ak vérité Kris-la té rinmèt bay l’Égliz katolik-la. Tout byin sa-yo soti nan Kris-la épi minnin al jouinn li (cf. UR 3) épitou sé dapré yo minm minm y-ap rélé vîn « nan unité katolik-la » (LG 8).

Sou chémin pou vîn fè youn-nan

820     Fè youn-nan, « sa Kris-la té bay l’Égliz li-a dépi nan kòmansman-an, […] nou kouè li kontinué égzisté nan l’Égliz katolik-la yon fason pou-l pa kapab pèdi-l épi nou éspéré l-ap grandi jou apré jou jous nan achèvman sièk-yo » (UR 4). Kris-la toujou bay l’Égliz li-a kado fè youn-nan, min l’Égliz-la doué toujou priyé épi travay pou-l konsèvé, asiré épi pèféksioné unité sa-a Kris-la vlé pou li-a. Sé poutèt sa, Jézu li-minm nan lè soufrans li-a té priyé Papa-a pou disip li-yo fè youn épi li pa janm sispann priyé : « … pou tout moun fè yon sèl, tankou ou minm, Papa, ou nan mouin, épi mouin nan ou, pou yo minm tou yo fè yon sèl nan nou : pou tè-a kouè sé ou minm ki té voyé-m » (Jn 17, 21). Souété rétabli unité tout krétyin-yo sé yon kado Kris-la épi yon apèl Éspri-Sin-an (cf. UR 1).
¬ [2748]

821     Pou bay sa yon répons ki alarotè, doué gin :

– yon rénouvèlman l’Égliz-la san rété nan rété fidèl pi plis nan vokasion-l nan. Rénouvèlman sa-a sé fòs mouvman nan diréksion vîn fè youn-nan (cf. UR 6) ;

konvèsion kè-a pou chak moun « fè éfò minnin lavi yo dapré Évanjil-la » (cf. UR 7), paské sé infidélité manb-yo parapò a kado Kris-la ki kòz divizion-yo ;
¬ [827]

priyé ansanm-nan, paské « konvèsion kè-a épi viv sin-an, ansanm ak priyè an privé épi an piblik pou krétyin-yo tounin vîn fè youn, yo doué konsidéré yo kòm nanm tout mouvman ékuménik-la épi sé ak rézon yo kapab rélé-yo yon ékiménism spirituèl » (UR 8) ;
¬ [279]

konésans youn lòt tankou frè (cf. UR 9) ;

fòmasion ékuménik fidèl-yo épi spésialman prèt-yo (cf. UR 10) ;

dialòg ant téolojyin-yo épi rankont ant krétyin diféran Égliz-yo ak kominoté-yo (cf. UR 4 ; 9 ; 11) ;

kolaborasion ant krétyin-yo nan diféran domèn sèvis moun-yo (cf. UR 12).

822      « Éfò pou réstoré union tout l’Égliz-la konsèné ni fidèl-yo ni Pastè-yo » (UR 5). Min nou doué pran konsians tou « projè sa-a ki sin pou rékonsilié tout krétyin-yo nan unité yon sèl l’Égliz Kris-la ki fè youn-nan sa dépasé fòs ak kapasité moun-yo ». Sé poutèt sa, nou mété tout éspérans-nou « nan priyè Kris-la pou l’Égliz-la, nan rinmin Papa-a pou nou, nan puisans Éspri-Sin-an » (UR 24).

II. L’Égliz-la sin

823      « L’Égliz-la […] yo kouè li sin san défayi. Réyèlman, Kris-la, Pitit Bondié-a, sa yo déklaré « sé li sèl ki Sin » ansanm ak Papa-a ak Éspri-a, li té rinmin l’Égliz-la tankou Épouz-li, antan li rinmèt pròp tèt-li pou li, pou-l kapab sanktifié-l, épi li fè-l fè youn ak li tankou pròp kò-li, épi li konblé-l ak kado Éspri-Sin-an pou gloua Bondié » (LG 39). Sé poutèt sa l’Égliz-la sé « pèp sin Bondié-a » (LG 12), épi yo rélé manb li-yo « sin » (cf. Ac 9, 13 ; 1 Co 6, 1 ; 16, 1).
¬ [459] [796] [946]

824     L’Égliz-la fè youn ak Kris-la ki fè-l sin ; apati Kris-la épi nan li l’Égliz-la tou kapab sanktifié : sé nan diréksion sanktifikasion moun-yo nan Kris-la épi glorifikasion Bondié, « tout lòt aktivité-yo nan l’Égliz-la vlé rivé tankou nan aboutisman yo » (SC 10). Nan l’Égliz-la « tout plénitud mouayin k-ap sové nou-yo » dépozé (UR 3). Sé nan li « palintèmédiè lagras Bondié-a nou vîn sin » (LG 48).
¬ [816]

825      « Déja sou tè-a l’Égliz-la dékoré ak véritab lavi sin-an minm si-l poko fîn bon nèt » (LG 48). Nan manb li-yo, vîn sin nèt-alé-a yo doué ap chèché ginyin-l toujou : « Antan yo ékipé ak kalité épi kantité mouayin sové sa-yo, Granmèt-la rélé tout fidèl krétyin-yo, kèlkésoua kondision yo ak mòd lavi yo, yo chak nan chémin pa-yo, pou yo rivé nan pèféksion lavi sin-an sa Papa-a li-minm li ginyin-an » (LG 11).
¬ [670] [2013]

826     Charité-a sé nanm kalité lavi sin tout moun invité vîn ladan-l nan : sé li-minm ki « dirijé tout mouayin sanktifikasion-yo, li ba yo fòm épi li kondui yo nan aboutisman yo-a » (LG 42) :
¬ [1827, 2658]

« Mouin té konprann si l’Égliz-la té gin yon kò ki fèt apati diféran manb, manb ki pi nésésè-a épi ki gin plis valè pasé lòt-yo pa-t ka manké ; mouin té konprann l’Égliz-la gin yon kè épi kè sa-a t-ap boulé ak rinmin. Mouin té konprann sé rinmin-an sèlman ki fè manb l’Égliz-la aji, épi si rinmin-an t-a étinn, Apot-yo pa t-ap anonsé Évanjil-la ankò, Mati-yo t-ap réfizé vidé san yo… Mouin té konprann Rinmin-an anbrasé tout vokasion-yo nan li, Rinmin-an sé tout bagay, li anbrasé tout tan ak tout koté… nan yon sèl mo Rinmin-an sé pou tout tan ! » (Ste. Thérèse de l’Enfant-Jésus, ms. autob. B 3v).
¬ [864]

827      « Réyèlman, alòské Kris-la “sin, inosan, nèt”, li pa-t konnin péché-a, min li té vini pou padonnin péché pèp-la sèlman, l’Égliz-la gin péchè tou anndan li, li sin épi an minm tan li toujou bézouin pròpté (purifié), l-ap chèché fè pénitans épi rénouvlé san rété » (LG 8 ; cf. UR 3 ; 6). Tout manb l’Égliz-la, ak minis li-yo ladan-l tou, doué rékonèt sé péchè yo yé (cf. 1 Jn 1, 8-10). Nan yo tout fòl-avouàn péché-a mélé toujou ak bon sémans Évanjil-la jous nan finisman tan-yo (cf. Mt 13, 24-30). Sé poutèt sa l’Égliz-la rasanblé péchè-yo Kris-la kapté ak sové li sové yo-a, min ki sou chémin sanktifikasion-an toujou :
¬ [1425 - 1429] [821]

« Sé poutèt sa l’Égliz-la sin, minm si-l anbrasé péchè-yo nan li ; réyèlman li pap joui lòt lavi pasé lavi lagras-la ; si yo nouri avèk li, manb li-yo ap sanktifié, si yo ralé kò yo sot ladan-l, nanm yo ap tonbé nan péché ak dézòd k-ap anpéché réyònman lavi sin li-an gayé. Sé sa-k fè l-ap soufri épi l-ap fè pénitans pou péché sa-yo, antan-l gin pouvoua libéré pitit li-yo anba yo ak san Kris-la épi kado Éspri-Sin-an » (SPF 19).

828     Lè l’Égliz-la kanonizé kèk fidèl, sètadi lè-l proklamé solanèlman fidèl sa-yo té pratiké vèrtu-yo yon fason éroyik épi yo té viv nan fidélité ak lagras Bondié-a, li rékonèt puisans Éspri k-ap fè vîn sin-an ki nan li-a, épi li soutni éspérans fidèl-yo antan-l prézanté yo sin sa-yo kòm modèl épi intèsésè (cf. LG 40 ; 48-51). « Nan sikonstans ki pi difisil-yo pou tout istoua l’Égliz-la, sin-yo ak sint-yo té toujou sous ak orijîn rénouvèlman » (CL 16, 3). Réyèlman « Sé fason l’Égliz-la sin-an ki sous sékrè épi mézi infayib pou aktivité apostolik-la épi élan misionè-a » (CL 17, 3).
¬ [1173] [2045]

829      « Nan Trè Sint Vièj-la, l’Égliz-la déja rivé abouti nan pèféksion-an ki fè li san tach ni pli, pandan fidèl Kris-yo minm ap fè éfò toujou pou yo grandi nan vîn sin-an, antan yo ranpòté viktoua sou péché-a ; sé poutèt sa yo viré jé yo nan diréksion Mari » (LG 65) : nan li, l’Égliz-la déja sin anplin.
¬ [1172] [972]

III. L’Égliz-la katolik

Kisa « katolik » vlé di ?

830     Mo « katolik »-la vlé di « inivèsèl » soua « dapré totalité-a » soua « dapré intégrité-a ». L’Égliz-la katolik nan toulédé sans-yo :

     Li katolik paské Kris-la prézan nan li. « Koté Kris Jézu yé, sé la l’Égliz katolik-la yé » (S. Ignace d’Antioche, Smyrn. 8, 2). Nan li gin plénitud kò Kris-la ki fè youn ak Tèt li-a (cf. Ep 1, 22-23), sa vlé di li résévoua sot nan Kris-la « plénitud mouayin pou sové moun-yo » (AG 6) sa Kris-la té vlé yo : déklarasion lafoua ki kòrèk épi an antié, lavi sakramantèl-la ki intégral épi ministè-a ki òrdoné nan siksésion apostolik-la. Nan sans fondamantal sa-a, l’Égliz-la té katolik dépi jou Pantkot-la (cf. AG 4) épi l-ap toujou konsa jous nan jou Avènman-an (Parouzi-a).
¬ [795] [815 - 816]

831     Li katolik paské Kris-la voyé-l kot tout ras moun-nan (cf. Mt 28, 19) :
¬ [849]

« Sé tout moun yo rélé pou vîn nan nouvo Pèp Bondié-a. Sé pou sa, antan pèp sa-a toujou yon sèl-la épi pa gin lòt (unus et unicus), li doué élaji sou tout fas tè-a pandan tout sièk, pou désizion projè volonté Bondié-a kapab réalizé, li minm ki té kréyé yon sèl nati moun-nan nan kòmansman, épi ki té établi apré pou li rasanblé pitit li-yo ki té gayé, vîn fè youn. […] Karaktè inivèsèl sa-a ki distingé Pèp Bondié-a, sé yon kado Granmèt-la li-minm, ki fè l’É-gliz katolik-la ap avansé pi éfikasman épi san rété pou li rasanblé tout ras moun-yo ak tout byin yo anba Kris-la ki Tèt-la nan unité Éspri li-a » (LG 13).
¬ [360] [518]

Chak Égliz patikilié « katolik »

832      « Égliz Kris sa-a, li prézan tout bon nan tout koté fidèl-yo rasanblé yon fason léjitim antan yo rété kolé sou Pastè yo, nan Nouvo Téstaman-an sé “Égliz” yo rélé yo minm. […] Nan yo, gras a prédikasion Évanjil Kris-la, fidèl-yo réyini épi yo sélébré mistè Soupé Granmèt-la […]. Kris-la prézan nan kominoté sa-yo, minm si anpil foua yo tou piti épi yo pòv, oubyin y-ap viv dispèsé, sé fòs-li ki rasanblé l’Égliz-la ki youn, ki sin, ki katolik épi apostolik-la » (LG 26).
¬ [814] [811]

833     Lè yo di Égliz patikilié, ki toudabò yon diosèz (oubyin éparchi), yo vlé di yon kominoté fidèl ki nan kominion lafoua-a épi sakréman-yo avèk Évèk yo-a ki òrdoné nan siksésion apostolik-la (cf. CD 11 ; CIC, can. 368-369; CCEO 177, 1 ; 178 ; 311, 1 ; 312). Égliz patikilié sa-yo « ki fòmé dapré imaj l’Égliz inivèsèl-la, sé nan yo épi apati yo yon sèl l’Égliz katolik-la ki fè youn-nan, vîn égzisté » (LG 23).
¬ [886]

834     Égliz patikilié-yo katolik anplin palintèmédiè kominion ak youn nan yo : avèk Égliz Ròm-nan k-ap « prézidé nan charité-a » (S. Ignace d’Antioche, Rom. 1, 1). « Réyèlman sé avèk Égliz sa-a, poutèt prémié plas-la ki gin plis otorité, tout lòt Égliz doué vîn dakò nésésèman, sètadi tout moun ki fidèl-yo toupatou » (S. Irénée, hær. 3, 3, 2 : repris par Cc. Vatican I : DS 3057). « Dépi nan kòmansman réyèlman lè Paròl Bondié-a té désann vîn jouinn nou antan-l pran chè-a, tout Égliz krétyin-yo toupatou té konsidéré épi konsidéré gran Égliz-la ki isit-la [a Ròm] kòm sèl baz solid épi fondman : paské sé nan li, dapré promès Sovè-a li-minm, pòt lanfè-yo pap janm ranpòté viktoua » (S. Maxime le Confesseur, opusc. : PG 91, 137-140).
¬ [882, 1369]

835      « Sé pou nou fè atansion minm, pou nou pa pansé l’Égliz inivèsèl-la sé tankou yon adision li yé, oubyin si yo t-a kapab di, yon fédérasion asosiasion […] Égliz patikilié-yo […]. L’Égliz-la li-minm, poutèt vokasion ak mision inivèsèl-la, antan-l jété rasîn nan divès kondision ki konsèné domèn sivil, sosial épi moun-nan an jénéral, nan ninpòt koté sou fas tè-a li abiyé sou déyò ak diféran aspè épi éksprésion » (EN 62). Richès disiplîn ékléziastik-yo, rit litijik-yo, patrimouàn téolojik épi spirituèl-yo ki pròp pou Égliz lokal-yo « antan divèsité sa-yo konvèjé nan yon sèl, sa montré pi aklè karaktè katolik l’Égliz-la ki pa divizé » (LG 23).
¬ [1202]

Kilès ki fè pati l’Égliz katolik-la ?

836      « Yo rélé tout moun pou vîn nan unité katolik Pèp Bondié-a […] épi sé nan unité sa-a dapré diféran fason moun-yo déja yé oubyin yo t-a doué orianté, soua fidèl katolik-yo, soua lòt moun ki kouè nan Kris-la, soua anfin tout moun sou tè-a yo rélé pou sové-a pa lintèmédiè gras Bondié-a » (LG 13).
¬ [831]

837      « Min kilès ki fè pati kò kominoté l’Égliz-la an plin: sé moun ki gin Éspri Kris-la, ki aksépté òganizasion-l an antié épi tout mouayin sové ki gin nan li, épi ki rété fè youn ak Kris-la nan minm òganizasion vizib-la l-ap dirijé-a gras a Souvérin Pontif-la ak Évèk-yo, sètadi gras a atach Déklarasion lafoua-a, sakréman-yo, gouvènman ékléziastik-la ak kominion-an. Poutan, minm si li fè pati kò l’Égliz-la, moun-nan pap sové si-l pa pèsévéré nan rinmin-an épi si li rété ak “kò”-li nan l’Égliz-la san “kè”-li pa ladan-l » (LG 14).
¬ [771] [815] [882]

838      « Avèk sa ki batizé-yo, ki gin onè poté non krétyin-an, min ki pa déklaré tout lafoua-a oubyin ki pa kinbé unité kominion-an anba Siksésè Piè-a, l’Égliz-la konnin li-minm li fè youn ak yo pou pliziè rézon » (LG 15). « Moun-yo réyèlman ki kouè nan Kris-la épi ki té résévoua Batèm-nan jan sa doué fèt-la, yo nan yon sètin kominion ak l’Égliz katolik-la, minm si li poko fîn apouin » (UR 3). Avèk Égliz òtodòks-yo, kominion sa-a tèlman profon sa fè « sé yon ti kras ki manké pou rivé nan plénitud-la ki t-a pèmèt sélébrasion Ékaristi Granmèt-la an komin » (Paul VI, discours 14 décembre 1975 ; cf. UR 13-18).
¬ [818] [1271] [1399]

L’Égliz-la épi moun ki pa krétyin-yo

839      « […] moun ki poko résévoua Évanjil-la, yo an rapò ak pèp Bondié-a pou diféran motif » (LG 16) :
¬ [856]

     Rélasion l’Égliz-la avèk pèp Juif-la. L’Égliz-la, pèp Bondié-a nan Nouvo Alians-la, antan l-ap égzaminé pròp mistè pa-l, li dékouvri rapò li ginyin ak pèp Juif-la (cf. NA 4), « yo minm Granmèt Bondié nou té palé avèk yo an prémié-a » (MR, Vendredi Saint 13 : oraison universelle VI). Kontrèman ak lòt rélijion ki pa krétyin-yo, lafoua juif-la sé déja yon répons pou révélasion Bondié-a nan Ansyin Alians-la. Sé pou pèp Juif-la « yo minm ki Israélit, yo minm ki pitit adoptif, ki gin gloua-a, téstaman-an, laloua-a, sérémoni yo, ak promès yo ; yo minm ki gin papa-yo, épi sé nan yo minm Kris-la soti dapré chè-a » (Rm 9, 4-5) paské « kado Bondié-yo avèk rélé li rélé moun-yo, li pa tounin sou sa » (Rm 11, 29).
¬ [63] [147]

840     Dayè, lè y-ap konsidéré avni-an, pèp Bondié Ansyin Alians-la épi nouvo pèp Bondié-a ap chéché rivé nan yon aboutisman ki sanblé : y-ap tann Avènman (oubyin rétou) Mési-a. Min, sou yon bò, y-ap tann rétou Mési-a, ki mouri épi résisité, yo rékonèt kòm Granmèt ak Pitit Bondié ; sou yo lòt bò minm, y-ap tann Avènman, nan finisman tan-yo, Mési-a, antan lign sa-l yé-a rété voualé toujou, sé yon atant ki akonpagné ak trajédi ignorans oubyin mové konésans Kris Jézu-a.
¬ [674] [597]

841     Rélasion l’Égliz-la ak mizilman-yo. « Projè sové-a anbrasé sa ki rékonèt Kréatè-a tou, é pami yo an prémié, mizilman-yo: antan yo déklaré yo kinbé lafoua Abraam-nan, ansanm avèk nou yo adoré yon sèl Bondié, ki gin mizérikòd é ki gin pou jijé moun-yo nan dènié jou-a » (LG 16 ; cf. NA 3).

842     Rapò l’Égliz-la ak rélijion ki pa krétyin-yo sé toudabò rapò orijîn ak finalité ki komin pou ras moun-nan :
¬ [360]

« Tout nasion-yo réyèlman sé yon sèl kominoté-a, yo gin yon sèl minm orijîn-nan, poutèt Bondié té fè tout ras moun-yo abité sou tout fas tè-a, konsa tou yo gin yon sèl dènié aboutisman, Bondié, li-minm providans-li épi témouagnaj bonté-l ak projè sové li-a élaji rivé pou tout moun, joustan sa yo chouazi-yo ap fè youn nan Vil ki sin-an » (NA 1).

843     L’Égliz-la rékonèt nan lòt rélijion-yo y-ap chèché « nan lonbraj ak imaj » Bondié yo pa konnin-an, min ki toupré paské sé li-minm ki bay tout moun lavi, souf épi tout bagay épi paské li vlé pou tout moun-yo sové. Konsa, tout sa l’Égliz-la kapab jouinn ki bon, ki vré nan rélijion-yo, li konsidéré-l kòm yon préparasion pou Évanjil-la « épi sé Sa-a k-ap kléré tout moun-nan ki ba yo-l pou alafin yo gin lavi » (LG 16 ; cf. NA 2 ; EN 53).
¬ [28] [856]

844     Poutan nan konpòtman rélijié yo-a moun-yo manifésté limit tou ak érè ki défòmé imaj Bondié-a nan yo :
¬ [29]

« Min anpil foua Malin-an tronpé moun-yo épi yo té vîn fou nan réfléksion yo, épi yo té chanjé vérité Bondié-a nan manti, épi yo té sèvi kréatu-a nan plas Kréatè-a, oubyin y-ap viv épi y-ap mouri sou tè sa-a san Bondié antan yo ékspozé nan pi gran dézéspoua » (LG 16).

845     Papa-a, pou-l té kapab réyini yon lòt foua tout pitit li-yo péché-a té gayé épi fè viré do, li té vlé konvoké tout ras moun-nan nan l’Égliz Pitit li-a. L’Égliz-la sé koté moun-nan doué jouinn yon lòt foua posibilité pou-l fè youn épi pou-l sové. L’Égliz-la sé « tè-a ki rékonsilié » (S. Augustin, serm. 96, 7, 9 : PL 38, 588). Li sé bato sa-a « k-ap byin navigé sou tè sa-a nan souf Sint-Éspri-a ki plin voual koua Granmèt-la » (S. Ambroise, virg. 18, 118 : PL 16, 297B) ; dapré yon lòt imaj Pèr l’Égliz-yo té résévoua, yo réprézanté-l tankou Arch Noé-a ki té sèl mouayin pou sové anba délij-la (cf. déja 1 P 3, 20-21).
¬ [30] [953] [1219]

« An déyò l’Égliz-la pa gin sové »

846     Kòman yo doué konprann déklarasion sa-a Pèr l’Égliz-yo té konn répété anpil foua ? Si yo di-l yon fason pozitif, li vlé di tout sové sé apati Kris-Tèt-la li soti palintèmédiè l’Égliz-la ki kò li-a :

Sinòd ki sin-an « antan li apuiyé sou Sint-Ékritu-yo ak Tradision-an, l-ap anségné, l’Égliz sa-a ki an pèlérinaj-la, li nésésè pou sové-a. Sé Kris-la sèl ki Médiatè épi chémin sové, li-minm ki vîn prézan pou nou nan kò-li ki l’Égliz-la ; sé li-minm minm, ak pròp paròl-li, ki té anségné ni lafoua-a ni batèm-nan nésésè, li té konfirmé an minm tan l’Égliz-la nésésè paské sé la moun-yo vîn antré gras a batèm-nan tankou atravè yon pòt. Sé poutèt sa, moun sa-yo ki konnin sé Bondié gras a Jézu-Kri ki établi l’Égliz katolik-la tankou bagay ki nésésè, épi malgré tou soua yo pa vlé antré ladan-l, soua yo pa vlé pèsévéré ladan-l, yo pa kapab sové » (LG 14).
¬ [161, 1257]

847     Déklarasion sa-a pa vizé moun ki pa konnin Kris-la ak l’Égliz-la san sé pa fòt yo :

« Réyèlman, sa ki pa konnin Évanjil Kris-la ak l’Égliz li-a antan sé pa fòt yo, min k-ap chèché Bondié ak sinsérité nan kè yo épi k-ap éséyé aji dapré volonté-l gras a indikasion konsians yo anba infliyans gras-la, yo kapab rivé jouinn sové tout tan-an » (LG 16 ; cf. DS 3866-3872).

848      « Minm si donk Bondié, nan chémin li minm sèl li konnin,  kapab minnin nan lafoua-a moun ki pa konnin Évanjil-la san sé pa fòt-yo, “san lafoua-a yo pa kapab fè Bondié plézi ” (He 11, 6), l’Égliz-la minm gin obligasion épi an minm tan sé yon doua sakré pou-l évanjélizé » (AG 7) tout moun.
¬ [1260]

Mision-an – yon égzijans karaktè katolik l’Égliz-la

849     Manda misionè-a. « Antan Bondié voyé-l kot nasion-yo pou-l tounin “sakréman inivèsèl pou sové-a”, l’Égliz-la apati égzijans intim pròp karaktè katolik li-a, antan-l obéyi kòmandman Fondatè-l la, ap chèché ak tout fòs pou-l anonsé Évanjil-la bay tout moun-yo » (AG 1) : « Alé, fè tout nasion yo vîn tounin disip. Batizé yo o non Papa-a ak Pitit la ak Éspri-Sin-an. Aprann yo obsèvé tou sa mouin té kòmandé nou. Min mouin avèk nou touléjou, jous longè tan-an fîn rivé bout li » (Mt 28, 19-20).
¬ [738, 767]

850     Orijîn épi finalité mision-an. Manda misionè Granmèt-la gin dènié sous li nan rinmin Trè Sint Trinité-a dépi anvan tout tan : « L’Égliz-la ki an pèlérinaj-la li misionè dapré natu-l minm, poutèt li pran orijîn-li nan mision Pitit-la ak mision Éspri-Sin-an dapré projè Bondié Papa-a » (AG 2). Dènié finalité mision-an pa anyin dòt pasé pou fè moun-yo patisipé nan kominion ki ginyin ant Papa-a ak Pitit-la nan Éspri rinmin yo-a (cf. Jean-Paul II, RM 23).
¬ [257] [730]

851     Motif mision-an. Sé apati rinmin Bondié pou tout moun-yo l’Égliz-la toujou tiré obligasion ak fòs élan misionè-l la : « Rinmin Kris-la ap boulé nou réyèlman » (2 Co 5, 14 ; cf. AA 6 ; RM 11). Réyèlman vré, Bondié « vlé pou tout moun sové, pou yo rivé nan konésans vérité-a » (1 Tm 2, 4). Bondié vlé sové tout moun palintèmédiè konésans vérité-a. Sové-a sé nan vérité-a yo jouinn li. Moun ki obéyi élan Éspri vérité-a, yo déja sou rout sové-a ; min l’Égliz-la, yo konfié vérité sa-a, sa yo souété-a, doué alé rankontré yo pou-l poté-l ba yo. Poutèt li kouè projè sové-a inivèsèl, li doué misionè.
¬ [221, 429] [74, 217] [890]

852     Chémin mision-an. « Éspri-Sin-an […] sé li k-ap aji an prémié nan tout mision l’Égliz-la » (RM 21). Sé li-minm ki kondui l’Égliz-la nan chémin mision-an. L-ap kontinué épi déplouayé nan istoua-a minm mision Kris-la, li-minm yo té voyé évanjélizé pòv-yo ; « antan Éspri Kris-la ap pousé-l, l’Égliz-la doué avansé sou minm rout-la koté Kris-la té avansé-a, sètadi chémin povrété-a, obéyisans-la, sèvis-la épi sakrifis pròp tèt li-a jous nan lanmò, koté li soti ak viktoua palintèmédiè Réziréksion-l nan » (AG 5). Sé konsa, « gout san krétyin-yo sé yon sémans » (Tertullien, apol. 50).
¬ [2040] [2473]

853     Min nan pèlérinaj li-a l’Égliz-la ékspérimanté tou « konbyin mésaj l-ap poté-a gin distans parapò a féblès moun sa-yo yo konfié Évanjil-la » (GS 43, § 6). Sé sèlman antan-l avansé sou chémin « pénitans ak rénouvèlman » (LG 8 ; cf. 15) épi « sou chémin jinnin lakoua-a » (AG 1) pèp Bondié-a ap rivé déplouayé Rouayòm Kris-la (cf. RM 12-20). « Minm jan Kris-la té akonpli travay rédanmsion-an nan povrété ak pèsékision, konsa tou yo rélé l’Égliz-la pou li avansé sou minm rout-la, pou-l kapab kominiké frui sové nou sové-a bay moun-yo » (LG 8).
¬ [1428] [2443]

854     Poutèt mision li ginyin-an minm, l’Égliz-la « ap avansé ansanm ak tout ras moun-nan épi l-ap ékspérimanté ansanm ak tè-a kondision tè-a, épi li égzisté tankou yon lévin, tankou nanm sosiété moun-nan ki doué rénouvlé nan Kris-la épi transfòmé pou vîn tounin fanmi Bondié-a » (GS 40, § 2). Sé poutèt sa éfò misionè-a égzijé pasians. Li kòmansé palintèmédiè anons Évanjil-la bay pèp ak group ki poko kouè nan Kris-la (cf. RM 42-47) ; li kontinué antan-l établi kominoté krétyin ki tounin sign prézans Bondié sou tè-a (AG 15), épi antan-l fondé Égliz lokal-yo (cf. RM 48-49) ; li angajé yon mouvman inkulturasion pou-l inkarné Évanjil-la nan kilti pèp-yo (cf. RM 52-54) ; li pap manké fè ékspérians échèk-la tou. « Pou sa ki konsèné moun-yo minm, group-yo épi pèp-yo, l’Égliz-la sé ofiamézi li touché yo épi li pénétré nan yo, épi konsa li pran yo nan plénitud katolik-la » (AG 6).
¬ [2105] [204]

855     Mision l’Égliz-la sipozé éfò nan diréksion pou krétyin-yo vîn fè youn-nan (cf. RM 50). Réyèlman, « divizion krétyin-yo, pou pi piti, sé yon anpèchman yo yé pou l’Égliz-la kapab réalizé plénitud karaktè katolik-la ki pròp pou li-a nan pitit sa-yo, ki pou li poutèt Batèm-nan, min ki séparé parapò a kominion anplin avèk li-a. Pi plis toujou, sa fè li difisil pou l’Égliz-la éksprimé plénitud karaktè katolik li-a nan tout aspè réalité lavi li-a » (UR 4).
¬ [821]

856     Travay misionè-a inpliké yon dialòg ki plin réspè ak moun sa-yo ki poko aksépté Évanjil-la (cf. RM 55). Moun ki kouè-yo kapab tiré profi nan dialòg sa-a, antan yo aprann konnin pi byin « tout […] vérité ak lagras yo kapab déja jouinn kay nasion-yo kòm yon prézans Bondié an sékrè » (AG 9). Antan y-ap anonsé Bòn Nouvèl-la bay sa-k pa konnin-l yo pou yo kapab konsolidé, konplété épi lévé anlè vérité ak byin Bondié té simin pami moun-yo ak pèp-yo, épitou pou pròpté yo (purifié yo) anba érè-a ak mal-la « pou gloua Bondié, ront Démon-an épi kontantman anplin pou moun-nan » (AG 9).
¬ [839] [843]

IV. L’Égliz-la apostolik

857     L’Égliz-la apostolik paské sé sou Apot-yo li fondé, épi sa gin toua sans :
¬ [75]

– li té bati épi li rété bati « sou fondasion Apot-yo » (Ep 2, 20 ; Ap 21, 14), témouin Kris-la té chouazi li-minm épi té voyé an mision (cf. Mt 28, 16-20 ; Ac 1, 8 ; 1 Co 9, 1 ; 15, 7-8 ; Ga 1, 1 ; etc.) ;

– ak sékou Éspri-a ki abité nan li-a, li kinbé épi transmèt ansègnman-an (cf. Ac 2, 42), bon dépo-a, paròl ki an santé-yo li té tandé nan bouch Apot-yo (cf. 2 Tm 1, 13-14) ;
¬ [171]

– sé Apot-yo ki kontinué anségné-l, sanktifié-l, épi dirijé-l joustan Kris-la tounin gras a moun sa-yo ki pran plas yo nan fonksion pastoral-la : gras a kolèj Évèk-yo, « prèt-yo ap asisté, antan yo fè youn ak Siksésè Piè-a ki Pastè anlè nèt l’Égliz-la » (AG 5) :
¬ [880, 1575]

« Ou minm Gadyin ki la dépi tout tan, ou pa lagé bann mouton-ou la, ou toujou kinbé-l ak minm Apot ou yo, pou-l toujou ginyin minm gadyin sa-yo ou té mété réskonsab travay Pitit ou-a » (MR, Préface des apôtres).

Mision Apot-yo

858     Jézu sé Misionè Papa-a. Dépi nan kòmansman ministè li-a « li rélé sa-yo li té vlé-a vîn jouinn li […]. Li fè pou yo té Douz avèk li, épi pou-l voyé yo préché » (Mc 3, 13-14). Dépi lè sa-a y-ap « misionè »-l, sa-yo li voyé-a (sé sa mo grèk apostoloi-la vlé di). Nan yo l-ap kontinué pròp mision pa-l la : « Minm jan Papa-a voyé-m nan, mouin minm tou mouin voyé nou » (Jn 20, 21 ; cf. 13, 20 ; 17, 18). Ministè yo-a donk sé kontinuasion mision pa-l la : « Moun ki résévoua nou, li résévoua-m », sé sa-l di Douz-yo (Mt 10, 40 ; cf. Lc 10, 16).
¬ [551] [425, 1086]

859     Jézu fè yo fè youn ak mision-l nan sa-l té résévoua nan min Papa-a : minm jan « Pitit-la pa kapab fè anyin ak pròp tèt-li » (Jn 5, 19. 30), min li résévoua tout bagay nan min Papa-a ki té voyé-l la, konsa tou sa-yo Jézu voyé-a yo pa kapab fè anyin san li-minm (cf. Jn 15, 5), sé nan min-l yo résévoua manda ak pouvoua pou akonpli mision-an. Sé poutèt sa Apot Kris-la konnin sé Bondié ki kalifié yo kòm « sèvitè nouvo Alians-la » (2 Co 3, 6), « sèvitè Bondié » (2 Co 6, 4), « komisionè pou Kris-la » (2 Co 5, 20), « minis Kris-la ak moun ki résponsab distribué mistè Bondié-yo » (1 Co 4, 1).
¬ [876]

860     Nan fonksion Apot-yo gin yon aspè yo pa kapab transmèt : sètadi sé yo minm yo té chouazi kòm témouin réziréksion Granmèt-la épi fondman l’Égliz-la. Min gin yon lòt aspè ki doué rété nan fonksion yo-a. Kris-la té promèt yo l-ap rété avèk yo jous nan finisman tan-yo (cf. Mt 28, 20). « Mision sa-a ki sot nan Bondié, sa Kris-la té rinmèt bay Apot-yo, li doué diré jous nan dènié bout sièk-la, paské Évanjil-la yo transmèt-la sé prinsip lavi l’Égliz-la pou tout tan. Sé poutèt sa, Apot-yo té pran souin établi siksésè yo » (LG 20).
¬ [642] [765] [1536]

Évèk-yo siksésè Apot-yo

861     Apot-yo « pou mision yo té rinmèt yo-a té kapab kontinué apré lanmò yo, yo té mandé, prèské tankou nan yon téstaman, pou sa-k té déja ap kolaboré dirèktéman ak yo-a kontinué fè sèvis-la épi yo té konfirmé travay yo té kòmansé-a antan yo rékòmandé yo pou yo véyé sou bann mouton-an koté Éspri-Sin-an mété yo pou yo souin l’Égliz Bondié-a. Nan fason sa-a, yo té établi mésié sa-yo épi, apré, yo bay dispozision pou lè yo t-a mouri, lòt mésié ki bay prèv yo t-a okipé ministè yo-a » (LG 20 ; cf. S. Clément de Rome, Cor. 42 ; 44).
¬ [77] [1087]

862      « Minm jan réyèlman fonksion Granmèt-la té bay Piè séparéman-an, li minm prémié nan Apot-yo, té doué rété épi li vîn transmèt bay siksésè-l yo, konsa tou fonksion Apot-yo pou gidé l’Égliz-la kontinué rété, antan òrd sakré Évèk-yo ap égzèsé-l » Sé poutèt sa l’Égliz-la anségné « sé Évèk-yo, apati sa Bondié té établi-a, ki vîn siksésè nan plas Apot-yo kòm Pastè l’Égliz-la, moun ki kouté yo, sé Kris-la li kouté, moun ki méprizé yo minm sé Kris-la li méprizé ak Sa-k té voyé Kris-la » (LG 20).
¬ [880] [1556]

Apostola-a

863     Tout l’Égliz-la apostolik nan mézi, palintèmédiè siksésè Piè ak Apot-yo, li rété nan lafoua ak kominion lavi ak orijîn li-an. Tout l’Égliz-la apostolik nan mézi « yo voyé-l » sou tout tè-a ; tout manb l’Égliz-la, minm si sé nan diféran fason, patisipé nan mision sa-a. « Vokasion krétyin-an réyèlman, dapré natu li, sé yon vokasion pou apostola-a tou ». Yo rélé « apostola » « tout aktivité kò mistik-la » pou déplouayé « Rouayòm Kris-la toupatou sou tè-a » (AA 2).
¬ [900] [2472]

864      « Kòm Kris-la Papa-a té voyé-a sé sous épi orijîn tout apostola l’Égliz-la, sa fè ouè klè apostola-a ap donnin frui » soua nan minis ki òrdoné-yo soua nan layik-yo « sa dépann kijan yo-minm yo fè youn ak Kris-la nan lavi yo » (cf. Jn 15, 5 ; AA 5). Apostola-a kapab pran fòm ki diféran anpil, dapré vokasion-yo, dapré sa tan-yo mandé, dapré diféran kado Éspri-Sin-an. Min charité-a, yo tiré sitou nan Ékaristi-a, ap toujou « tankou nanm tout apostola-a » (AA 3).
¬ [828] [824] [1324]

865     L’Égliz-la youn, li sin, li katolik épi apostolik nan idantité-l ki pi profon épi an dènié instans, paské « Rouayòm sièl-yo », « Rouayòm Bondié-a » déja la ladan-l épi l-ap akonpli nan finisman tan-yo (cf. Ap 19, 6), li té rivé nan Pèrsòn Kris-la épi nan kè moun-yo ki té fè yon sèl kò avèk li-a, l-ap grandi yon fason kaché an mistè jous nan maniféstasion éskatolojik li-a an plin. Lè sa-a, tout moun-yo Kris-la rachté yo, ki vîn « sin, san tach dévan fas Bondié nan rinmin-an » (cf. Ep 1, 4), y-ap rasanblé yo tankou yon sèl pèp Bondié-a, « Épouz Mouton-an » (Ap 21, 9), « vil sin-an Jéruzalèm k-ap désann sot nan sièl-la sot kot Bondié, ki gin klèté Bondié-a » (Ap 21, 10-11) ; épi « miray vil-la gin douz kolòn, sou yo gin douz non douz Apot Mouton-an » (Ap 21, 14).
¬ [811, 541]

Rézimé

866     L’Égliz-la sé yon sèl : li gin yon sèl Granmèt, li déklaré yon sèl lafoua, li pran nésans nan yon sèl Batèm, sé yon sèl kò li fòmé, li résévoua lavi nan yon sèl Éspri-a, nan diréksion yon sèl éspérans-la (cf. Ep 4, 3-5), nan aboutisman-l tout divizion-yo ap dépasé.

867     L’Égliz-la sin : Sé Bondié Trè Sin-an ki fè-l ; Kris-la sé Épou-l ki rinmèt pròp tèt-li pou-l fè-l vîn sin ; Éspri-Sin-an ap ba-l lavi. Minmsi li anbrasé péchè-yo, li-minm li sé sa-k san péché ki fèt apati péchè-yo. Nan sin-yo karaktè sin-l nan parèt nan limiè ; nan Mari li-minm li déja sin anplin.

868     L’Égliz-la katolik : l-ap anonsé totalité lafoua-a ; li poté nan li épi l-ap administré plénitud mouayin k-ap sové nou-yo ; yo voyé-l bay tout nasion-yo ; li adrésé-l bay tout moun-yo ; li anbrasé tout tan-yo ; li « misionè poutèt sa-l yé-a minm » (poutèt natu li-a) (AG 2).

869     L’Égliz-la apostolik : sé sou fondman k-ap diré-yo li bati : douz Apot Mouton-an (Ap 21, 14) ; yo pap kapab détrui-l (cf. Mt 16, 18) ; yo konsèvé-l nan vérité yon fason infayib ; Kris-la ap gouvèné-l palintèmédiè Piè ak lòt Apot-yo, antan-l prézan nan siksésè yo, nan Souvérin Pontif-la épi nan kolèj Évèk-yo.

870     « Sa-a sé yon sèl l’Égliz Kris-la, sa nou déklaré nan Sinbòl-la li fè youn, li sin, li katolik, li apostolik-la, […] li kontinué égzisté nan l’Égliz katolik-la, sé siksésè Piè-a ak Évèk ki nan kominion ansanm ak li-yo k-ap gouvèné-l, minm si, an déyò òganizasion-l nan, yo kapab jouinn anpil éléman sanktifikasion ak vérité » (LG 8).

 

Gid

PARAGRAF 4.  Fidèl Kris-la : Yérarchi-a, layik-yo, lavi konsakré-a

871     « Fidèl Kris-la sé moun-yo ki inkòporé nan Kris-la gras a batèm-nan, ki établi nan Pèp Bondié-a, épi poutèt sa ki vîn patisipé nan fason pa-yo, nan fonksion Kris-la kòm prèt, profèt épi roua, dapré pròp kondision pa-yo, yo rélé yo pou égzèsé mision  Bondié konfié l’Égliz-la pou-l akonpli sou tè-a » (CIC, can. 204, §1; cf. LG 31).
¬ [1268 - 1269] [782 - 786]

872      « Pami tout fidèl Kris-la, poutèt nouvo nésans yo-a nan Kris-la, gin yon véritab égalité sou plan dignité épi aksion, ki fè yo tout, dapré pròp kondision yo ak fonksion yo y-ap kolaboré pou konstrui kò Kris-la » (CIC, can. 208; cf. LG 32).
¬ [1934] [794]

873     Diférans-yo minm sa Granmèt-la té vlé mété ant manb kò li-a, yo nan sèvis unité-l la épi mision-l nan. Paské « gin divèsité ministè nan l’Égliz-la, min yon sèl mision-an. Apot-yo ak siksésè-yo, Kris-la ba yo fonksion ak pouvoua pou yo anségné, sanktifié épi gouvèné nan non li. Layik-yo ki vîn patisipé nan fonksion Kris-la kòm prèt, profèt épi roua, yo réalizé pati pa-yo nan mision tout pèp Bondié-a nan l’Égliz-la épi sou tè-a » (AA 2). Anfin « nan toulèdé bò [nan pami yérarchi-a épi nan pami layik-yo] gin fidèl Kris-la ki konsakré bay Bondié yon fason spésial ak angajman konsèy évanjélik-yo épi ki itil mision l’Égliz-la pou sové moun-yo » (CIC, can. 207, § 2).
¬ [1544]

I. Konstitision yérarchik l’Égliz-la

Poukisa gin yon ministè éklézial ?

874     Sé Kris-la li-minm ki sous ministè-a nan l’Égliz-la. Sé li-minm ki établi-l épi ki ba-l otorité ak mision, diréksion ak finalité :

« Pou nouri Pèp Bondié-a épi fè-l toujou ap grandi, Kris Granmèt-la établi diféran ministè nan l’Égliz li-a k-ap chèché byin tout Kò-a. Minis-yo ki résévoua pouvoua sakré-a, réyèlman, y-ap sèvi frè yo, pou tout moun ki fòmé Pèp Bondié-a, […] yo rivé sové » (LG 18).

875      « Kijan pou yo kouè nan sa-a yo pa tandé sou li-a ? Kijan pou yo fè tandé, si pa gin moun ki préché ? Kijan pou yo préché, si yo pa voyé yo ? » (Rm 10, 14-15). Pa gin pèsonn, okinn individi ni okinn kominoté, ki kapab anonsé pròp tèt-li Évanjil-la : « Lafoua-a rivé nan sa yo tandé-a » (Rm 10, 17). Pèsonn pa kapab bay pròp tèt-li manda ak mision pou-l anonsé Évanjil-la. Moun-nan Granmèt-la voyé-a pap palé oubyin aji ak pròp otorité pa-l, min pa pouvoua otorité Kris-la ; li pap palé kòm manb kominoté-a, min nan non Kris-la li-minm. Pèsonn pa kapab bay pròp tèt-li lagras-la, sé yon lòt ki pou ba li-l épi ofri-l. Sa sipozé gin minis lagras-la Kris-la bay otorité ak kapasité. Nan Kris-la, Évèk-yo épi prèt-yo résévoua mision ak kapasité (« pouvoua sakré ») pou aji in persona Christi Capitis (nan non Kris-la kòm Tèt), diak-yo minm gin fòs pou yo sèvi pèp Bondié-a nan « diakoni » (sèvis) litiji-a, paròl-la épi charité-a, an kominion avèk Évèk-la épi présbitériòm li-a. Ministè sa-a, koté moun sa-yo Kris-la voyé-a fè épi bay apati kado Bondié-a sa yo-minm yo pa t-a kapab fè ni bay apati pròp tèt yo-a, tradision l’Égliz-la rélé-l « sakréman ». Yo bay ministè-a nan l’Égliz-la palintèmédiè yon sakréman patikilié.
¬ [166] [1548] [1536]

876     Antan-l fè youn sou paranndan ak karaktè sakramantèl ministè éklézial-la gin karaktè sèvis li-a. Minis-yo réyèlman ki dépann totalman dé Kris-la ki bay mision-an ak otorité-a, sé véritab « sèvitè Kris-la » « ésklav Kris-la » (Rm 1, 1), sou pòtré Kris-la ki té aksépté libréman pou-l pran « kondision ésklav » (Ph 2, 7). Paské paròl-la ak lagras-la yo sé minis yo-a, sé pa afè pa-yo li yé, min sé pa Kris-la ki konfié yo ba yo pou lòt-yo, yo-minm sé libréman y-ap tounin ésklav tout moun (cf. 1 Co 9, 19).
¬ [1551] [427]

877     Minm jan-an tou, natu sakramantèl ministè éklézial-la fè-l gin yon karaktè koléjial. Réyèlman vré, Granmèt Jézu, dépi nan kòmansman ministè li-a té établi Douz-yo, orijîn « jèm nouvo Israèl-la ak yérarchi sakré-a an minm tan » (AG 5). Yo chouazi-yo ansanm, yo voyé yo ansanm tou, antan yo fè youn tankou frè y-ap nan sèvis kominion fratènité tout fidèl-yo ; sa ap tankou yon réflè épi yon témouagnaj kominion Pèrsòn divîn-yo (cf. Jn 17, 21-23). Poutèt sa, ninpòt Évèk égzèsé ministè li-a anndan kolèj épiskopal-la, nan kominion avèk Évèk Ròm-nan, Siksésè sin Piè épi tèt kolèj-la ; prèt-yo égzèsé ministè yo-a anndan présbitériòm diosèz-la, anba diréksion Évèk yo-a.
¬ [1559]

878     Anfin natu sakramantèl ministè éklézial-la fè li gin yon karaktè pèsonèl. Si minis Kris-yo aji an kominion, yo toujou aji tou yon fason pèsonèl. Yo rélé yo chak pèsonèlman : « Ou minm suiv mouin » (Jn 21, 22 ; cf. Mt 4, 19. 21 ; Jn 1, 43) pou, nan mision an komin-an, yo témouin pèsonèlman, yo poté résponsabilité-a pèsonèlman dévan sa-a ki bay mision-an, antan y-ap aji « nan pèrsòn [Kris-la] » épi pou lòt moun-yo : « Mouin batizé-ou o non Papa… » ; « Mouin padoné-ou… ».
¬ [1484]

879     Sé poutèt sa, ministè sakramantèl-la nan l’Égliz-la sé yon sèvis yo égzèsé nan non Kris-la. Li gin yon karaktè pèsonèl épi yon fòm koléjial. Li réalizé nan atach ant kolèj épiskopal-la épi tèt li-a, Siksésè Piè-a, épi nan rélasion ant résponsabilité pastoral Évèk-la pou Égliz patikilié li-a épi préokipasion komin kolèj épiskopal-la pou l’Égliz inivèsèl-la.

Kolèj épiskopal-la épi tèt-li, Pontif Romin-an

880     Kris-la, antan-l té fondé Douz-yo, « li établi yo tankou yon kolèj, sa vlé di yon group stab, épi li chouazi Piè nan mitan yo pou mété-l alatèt » (LG 19). « Dapré sa Granmèt-la té établi-a, minm jan sin Piè ak lòt Apot-yo fòmé yon sèl Kolèj apostolik-la, nan minm mòd rapò-a, Pontif Romin-an, siksésè Piè-a, ak Évèk-yo, siksésè Apot-yo, yo fè yon sèl youn ak lòt » (LG 22 ; cf. CIC, can. 330).
¬ [552, 862]

881     Sé Simon sèlman Granmèt-la té fè tounin ròch l’Égliz li-a antan-l ba li non Piè-a. Li té ba-l klé-l yo (cf. Mt 16, 18-19) ; li établi-l kòm gadyin tout bann mouton-an (cf. Jn 21, 15-17). « Min fonksion maré ak lagé sa-a yo té bay Piè-a, yo konstaté yo konfié-l tou bay kolèj Apot-yo ki fè youn ansanm ak tèt li-a » (LG 22). Fonksion pastoral sa-a Piè ak lòt Apot-yo ginyin-an li fè pati fondman l’Égliz-la. Évèk-yo kontinué-l anba primoté Pontif Romin-an.
¬ [553] [642]

882     Souvérin Pontif-la, Évèk Ròm-nan épi Siksésè sin Piè-a, « li sé prinsip ak fondman vizib unité-a san rété ni pou Évèk-yo ni pou pakèt foul fidèl-yo » (LG 23). « Réyèlman, Pontif Romin-an, poutèt pouvoua fonksion-l nan, sètadi kòm Vikè Kris-la épi Pastè tout l’Égliz-la, li gin pouvoua anplin, nan pi ro dégré épi inivèsèl, épi li toujou lib pou-l kapab égzèsé-l » (LG 22 ; cf. CD 2 ; 9).
¬ [834, 1369] [837]

883      « Kolèj-la minm sètadi kò Évèk-yo fòmé-a pa gin otorité, si li pa rataché an minm tan ak Pontif Romin-an, […] lè yo konprann li kòm tèt kolèj-la ». Kolèj sa-a, nan kalité sa-a, « sé sijè-a tou koté pouvoua sou tout l’Égliz-la égzisté nan pi ro dégré-a épi anplin-an, min pouvoua sa-a li pa kapab égzèsé-l san konsantman Pontif Romin-an » (LG 22 ; cf. CIC, can. 336).

884      « Pouvoua Kolèj Évèk-yo sou tout l’Égliz-la li égzèsé-l yon fason solanèl nan Konsil Ékuménik-la » (CIC, can. 337, §1). « Pa janm gin okinn Konsil Ékuménik san sé pa Siksésè Piè-a ki konfirmé-l oubyin antouka résévoua-l » (LG 22).

885      « Kolèj sa-a, antan li fòmé apati anpil manb, li éksprimé variété ak inivèsalité Pèp Bondié-a, min antan li réyini ansanm anba yon sèl tèt, li éksprimé unité bann mouton Kris-la » (LG 22).

886      « Chak Évèk minm, sé prinsip vizib ak fondman unité-a nan Égliz patikilié yo-a » (LG 23). Konsa li « égzèsé gouvènman pastoral li-a sou pòsion Pèp Bondié-a yo konfié-l la » (LG 23), avèk asistans prèt-yo épi diak-yo. Min, kòm manb kolèj épiskopal-la, yo chak patisipé nan préokipasion pou tout Égliz-yo (cf. CD 3), sa yo égzèsé toudabò « antan yo byin gouvèné pròp Égliz yo-a tankou pòsion l’Égliz inivèsèl-la », konsa yo poté konkou « pou byin tout kò mistik-la ki kò Égliz yo-a tou » (LG 23). Préokipasion sa-a y-ap ginyin-l sitou pou pòv-yo (cf. Ga 2, 10), pou sa-yo k-ap sibi pèsékision poutèt lafoua-a, épitou pou misionè-yo k-ap travay sou tout tè-a.
¬ [1560, 833] [2448]

887     Égliz patikilié-yo ki raproché épi ki gin minm kilti fòmé provins ékléziastik oubyin sikonskripsion ki pi laj yo rélé patriarka oubyin réjion (cf. Canon des Apôtres 34). Évèk sikonskripsion sa-yo kapab réyini an Sinòd oubyin an Konsil provinsial. « Pou minm rézon-an, Konférans épiskopal-yo kapab kontribué nan diféran fason épi avèk frui nan travay pou ogmanté éspri santiman koléjial-la nan réalizasion aplikasion konkrè-yo » (LG 23).

Fonksion anségné-a
¬ [85 - 87] [2031 - 2040]

888     Évèk-yo avèk prèt-yo, kolaboratè yo, « gin kòm prémié travay pou anonsé Évanjil Bondié-a bay tout moun » (PO 4), dapré lòd Granmèt-la (cf. Mc 16, 15). Yo sé « moun k-ap anonsé lafoua-a pou minnin nouvo disip bay Kris-la, épi yo sé anségnan tout bon (doctores authentici) lafoua apostolik-la, « ki résévoua otorité Kris-la » (LG 25).
¬ [2068]

889     Pou-l konsèvé l’Égliz-la nan lafoua san mélanj Apot-yo transmèt-la, Kris-la ki vérité-a té vlé fè l’Égliz li-a patisipé nan pròp infayibilité-l la. « Palintèmédiè intèlijans lafoua-a ki dépasé sa ki natirèl », pèp Bondié-a « rété kolé san-l pa lagé nan lafoua-a », anba gid Majistè vivan l’Égliz-la (cf. LG 12 ; DV 10).
¬ [92]

890     Mision Majistè-a fè youn ak karaktè définitif Alians Bondié établi ak pèp li-a nan Kris-la ; li doué protéjé-l kont déviasion ak défayans, épi garanti-l posibilité réyèl pou-l déklaré véritab lafoua-a san tronpé-l. Konsa fonksion pastoral Majistè-a fèt pou véyé pou pèp Bondié-a rété nan vérité-a ki libéré-a. Pou-l akonpli sèvis sa-a, Kris-la bay Pastè-yo karism infayibilité-a nan sa-k konsèné lafoua-a ak moralité-a. Égzèsis karism sa-a kapab pran diféran fòm :
¬ [851] [1785]

891      « Gras infayibilité sa-a, Pontif Romin-an, tèt Kolèj Évèk-yo, ginyin-l lè – poutèt fonksion li kòm Pastè ak Anségnan tout fidèl Kris-yo nan pi ro dégré-a k-ap konfirmé frè-l yo nan lafoua, – li déklaré yon ansègnman osijè lafoua-a oubyin konduit moral-la nan yon akt définitif. […] Infayibilité yo té promèt l’Égliz-la rété tou nan Évèk-yo ki fòmé yon kò lè y-ap égzèsé fonksion ansègnman-an nan pi ro dégré-a avèk siksésè Piè-a », sitou nan yon Konsil Ékuménik (LG 25 ; cf. Vatican I : DS 3074). Lè l’Égliz-la, palintèmédiè Majistè nan pi ro dégré-l la, « propozé kichòy yo doué kouè sé Bondié ki révélé-l » (DV 10) épi kòm ansègnman Kris-la, « yo doué aksépté sa yo défini-yo ak obéyisans lafoua-a » (LG 25). Infayibilité sa-a « parèt klè nan mézi dépo révélasion ki sot nan Bondié-a parèt klè-a » (cf. LG 25).

892     Bondié bay asistans li-a tou pou siksésè Apot-yo k-ap anségné an kominion avèk Siksésè Piè-a, épi yon fason patikilié li bay Évèk Ròm-nan li, Pastè tout l’Égliz-la, lè san-l pa rivé nan yon définision infayib ni li pa éksprimé-l « yon fason définitif », li propozé nan égzèsis Majistè òdinè-a yon ansègnman ki minnin pou yo konprann pi byin réalité lafoua-a ak moral-la. Fidèl Kris-la « doué rété kolé ak éspri soumision » nan Majistè òdinè sa-a (LG 25) minm si-l diféran parapò a obéyisans lafoua-a, poutan li nan prolonjman-l.

Fonksion sanktifié-a

893     Évèk-la tou « sé “administratè lagras ki soti nan pi ro dégré sasèrdòs-la” » (LG 26), an patikilié nan Ékaristi l-ap ofri li-minm minm-nan épi l-ap véyé pou prèt-yo, kolaboratè-l yo, ofri-a. Ékaristi-a réyèlman sé pouin santral lavi Égliz patikilié-a. Évèk-la ak prèt-yo sanktifié l’Égliz-la ak priyè yo épi travay yo, palintèmédiè ministè paròl-la épi sakréman-yo. Yo sanktifié-l ak égzanp yo, pa antan y-ap « kòmandé kòm mèt sou moun yo résponsab la, min antan yo vîn tounin modèl pou bann mouton-an » (1 P 5, 3). Sé konsa « ansanm ak bann mouton yo konfié yo-a, y-a rivé nan lavi pou tout tan-an » (LG 26).
¬ [1561]

Fonksion gouvèné-a

894      « Évèk-yo gouvèné Égliz patikilié yo konfié yo-a tankou vikè épi délégé Kris-la ak konsèy yo, ak konviksion yo, ak égzanp yo, min tou ak otorité épi pouvoua sakré-a » (LG 27), sa yo doué égzèsé sèlman pou konstrui nan éspri sèvis-la ki éspri Mèt yo-a (cf. Lc 22, 26-27).
¬ [801]

895      « Pouvoua sa-a y-ap égzèsé pèsonèlman nan non Kris-la, yo ginyin-l an pròp, yon fason òdinè épi dirèktéman, minm si égzèsis-li an dènié instans sé apati otorité nan pi ro dégré-a nan l’Égliz-la li réglé » (LG 27). Min yo pa doué konsidéré Évèk-yo kòm vikè Pontif Romin-an, li-minm otorité òdinè épi imédia li ginyin sou tout l’Égliz-la pa éliminé pouvoua yo-a, min okontrè li asiré-l, li ranfòsé-l épi li défann-li. Évèk-la doué égzèsé pouvoua-a nan kominion avèk tout l’Égliz-la anba diréksion Pontif Romin-an.
¬ [1558]

896     Bon Gadyin-an doué modèl épi « fòm » fonksion pastoral Évèk-la. Antan-l konsian féblès li-yo, Évèk-la « kapab gin konpasion pou sa ki ignoran-yo ak sa ki pèdi-yo. Li pap réfizé kouté moun yo konfié-l yo, l-ap protéjé yo tankou pitit-li tout bon. […] Fidèl-yo minm doué rété kolé ak Évèk-la tankou l’Égliz-la ak Jézu-Kri, épi tankou Jézu-Kri ak Papa-a » (LG 27) :
¬ [1550]

« Sé pou tout moun obéyi Évèk-la, tankou Jézu-Kri obéyi Papa-a, épi présbitériòm-nan tankou Apot-yo ; diak-yo minm sé pou nou réspékté yo tankou Bondié pasé lòd-la. Sé pou pèsonn pa fè anyin pou kont-li andéyò Évèk-la nan sa ki konsèné l’Égliz-la » (S. Ignace d’Antioche, Smyrn. 8, 1).

II. Fidèl layik-yo

897      « Ak non layik-yo, nou vlé di tout fidèl Kris-la ki pa ni manb òrd sakré-a ni nan kondision lavi rélijié l’Égliz-la rékonèt-la, sètadi fidèl Kris-la ki inkòporé nan Kris-la gras a Batèm-nan, ki établi nan Pèp Bondié-a, épi ki vîn patisipé nan fason pa-yo, nan fonksion Kris-la kòm prèt, profèt épi roua, k-ap réalizé sou bò pa-yo mision tout pèp krétyin-an nan l’Égliz-la épi sou tè-a » (LG 31).
¬ [873]

Vokasion layik-yo

898      « Layik-yo minm dapré vokasion patikilié yo-a, antan y-ap administré réalité tanporèl-yo épi orianté yo dapré Bondié, yo doué chèché Rouayòm Bondié-a. […] Donk tout réalité tanporèl-yo ki makonnin séré ak lavi yo, konsèné yo yon fason spésial pou yo kapab kléré yo épi òganizé yo yon fason  pou sé toujou dapré Kris-la yo fèt épi yo grandi pou yo tounin louanj Kréatè-a ak Rédanmtè-a » (LG 31).
¬ [2105]

899     Inisiativ layik krétyin-yo nésésè yon fason patikilié pou dékouvri épi invanté mouayin pou sa ansègnman ak lavi krétyin-an égzijé yo-a rivé antré nan réalité sosial-yo, politik-yo épi ékonomik-yo. Inisiativ sa-yo sé éléman nòmal lavi l’Égliz-la :
¬ [2442]

« Fidèl Kris-la, épi pi konkrètman layik-yo, yo jouinn yo nan prémié ran lavi l’Égliz-la ; palintèmédiè yo l’Égliz-la sé prinsip vital sosiété moun-nan. Sé poutèt sa, yo minm, sitou yo minm, doué toujou konsian non sèlman yo fè pati l’Égliz-la, min yo sé l’Égliz-la, sètadi kominoté fidèl Kris-la sou tè-a anba diréksion tèt yo gin an komin-an, sètadi Pontif Romin-an, épi Évèk-yo ki an kominion avèk li-a. Yo sé l’Égliz-la » (Pie XII, discours 20 février 1946 : cité par Jean-Paul II, CL 9).

900     Layik-yo, paské tankou tout fidèl Kris-la, Bondié déstiné yo pou apostola-a pa pouvoua Batèm-nan ak Konfirmasion-an, yo gin dévoua épi yo joui doua individuèlman oubyin antan yo réyini nan asosiasion pou yo travay pou tout moun sou tout tè-a konnin épi résévoua nouvèl sové Bondié sové yo-a ; obligasion sa-a pi présé toujou poutèt gin moun ki pap kapab tandé Évanjil-la épi konnin Kris-la si sé pa palintèmédiè yo. Aksion yo-a nan kominoté éklézial-yo tèlman nésésè, sa fè san li apostola Pastè-yo pa kapab akonpli épi rivé gin rézilta-l anplin (cf. LG 33).
¬ [863]

Patisipasion layik-yo nan fonksion Kris-la kòm prèt

901      « Layik-yo, nan mézi yo konsakré pou Kris-la épi yo gin onksion Éspri-Sin-an, yo rélé yo yon fason ékstraòdinè épi yo établi yo pou frui Éspri-Sin-an kapab donnin nan yo, tout tan pi plis. Réyèlman, si sé nan Éspri-a yo fè tout sa y-ap fè : priyè yo, inisiativ apostola-a, rélasion lavi kòm épou épi fanmi, travay chak jou-a, détant pou nanm-nan ak kò-a, plis toujou si yo sipòté éprèv lavi-a ak pasians, y-ap tounin yon sakrifis spirituèl Bondié aksépté gras a Jézu-Kri (cf. 1 P 2, 5), yo ofri-l ak bon santiman bay Papa-a nan sélébrasion Ékaristi-a ansanm ak ofrann kò Granmèt-la. Konsa tou, antan layik-yo ap aji toupatou yon fason ki sin tankou véritab adoratè Bondié, sé tè-a minm yo konsakré bay Bondié » (LG 34 ; cf. LG 10).
¬ [784, 1268] [358]

902     Yon fason spésial, paran-yo patisipé nan fonksion sanktifikasion-an « lè yo viv lavi yo-a nan mariaj-la dapré léspri krétyin-an épi lè yo chèché bay pitit yo yon édikasion krétyin » (CIC, can. 835, § 4).

903     Layik ki gin kalité pou sa, yo kapab admèt yo yon fason stab nan ministè léktè-yo ak akolit-yo (cf. CIC, can. 230, § 1). « Koté bézouin l’Égliz-la mandé sa, lè manké minis-yo, layik-yo tou, minm si yo pa léktè oubyin akolit, yo kapab ranplasé nan kèk fonksion yo, sètadi égzèsé ministè paròl-la, prézidé priyè litijik-yo, bay Batèm-nan épi distribué Kominion sakré-a, dapré dispozision doua kanon-an » (CIC, can. 230, § 3).
¬ [1143]

Patisipasion yo nan fonksion Kris-la kòm profèt

904      « Kris-la, […] ap akonpli fonksion profétik li-a non sèlman palintèmédiè Yérarchi-a, […] min tou palintèmédiè layik-yo, sé poutèt sa li établi yo kòm témouin épi li instrui yo ak intèlijans lafoua-a épi ak lagras paròl-la » (LG 35) :
¬ [785] [92]

« Anségné […] pou minnin nan lafoua-a […] sa kapab korésponn a ninpòt prédikatè, oubyin minm ninpòt fidèl » (S. Thomas d’A., s. th. 3 71, 4, ad 3).

905     Layik-yo akonpli mision profétik yo-a tou palintèmédiè évanjélizasion-an, « sa vlé di anons Kris-la ni nan témouagnaj lavi-a ni nan déklarasion paròl-la ». Bò kot layik-yo, « évanjélizasion-an […] vîn gin yon karaktéristik byin spésifik épi yon éfikasité patikilié poutèt sé nan sitiasion òdinè lavi-a yo fè-l » (LG 35) :
¬ [2044]

« Apostola sa-a minm sé pa sèlman nan témouagnaj lavi-a ; véritab apostola-a chèché okazion pou-l anonsé paròl Kris-la soua bay sa-k pa kouè-yo […], soua bay fidèl-yo » (AA 6 ; cf. AG 15).
¬ [2472]

906     Nan pami fidèl Kris-la ki layik-yo sa-k kapab fè sa épi yo fòmé pou sa, yo kapab poté konkou nan fòmasion katéchétik-la (cf. CIC, can. 774; 776; 780), nan ansègnman sians sakré-yo (cf. CIC, can. 229), nan mouayin kominikasion sosial-yo (cf. CIC, can. 823, § 1).
¬ [2495]

907      « Dapré konésans, konpétans épi préstij yo ginyin, yo gin doua tou, épitou kèk foua minm yo gin dévoua, pou yo fè Pastè sakré-yo konnin sa yo pansé osijè sa-k konsèné byin l’Égliz-la épi pou yo fè lòt fidèl Kris-la konnin-l, antan yo sovgadé intégrité lafoua-a ak konpòtman moral-la épi réspè aléga Pastè-yo, épi antan yo fè atansion byin komin-an ak dignité moun-yo » (CIC, can. 212, § 3).

Patisipasion layik-yo nan fonksion Kris-la kòm roua

908     Gras a obéyisans li-a jous nan lanmò (cf. Ph 2, 8-9), Kris-la bay disip li-yo kado libèté kòm roua-a pou « yo ranpòté viktoua nan yo minm sou dominasion péché-a gras a rénonsman y-ap fè épi lavi sin y-ap minnin-an » (LG 36) :
¬ [786]

« Ninpòt moun ki soumèt pròp kò-li épi ki dirijé pròp nanm-li san-l pa kité pasion-yo troublé-l, li kapab byin réglé antan-l gin kontròl pròp tèt-li, yo rélé-l roua, paské li konn dirijé pròp tèt-li épi li désidé dapré sa-k kòrèk pou li, li pa kité fot koupab-la trinnin-l kòm prizonié » (S. Ambroise, Psal. 118, 14, 30 : PL 15, 1403A).

909      « An plis, layik-yo, antan yo mété fòs yo ansanm, yo doué travay yon fason pou òganizasion ak kondision lavi sou tè-a amélioré, si nan koutim pèp-yo t-a gin kichòy ki minnin nan péché, konsa y-a vîn konfòm ak prinsip jistis-la épi y-a favorizé pratik vèrtu-yo pito, angiz yo t-a antravé yo. Lè y-ap aji konsa layik-yo ap fè kilti ak travay moun-nan vîn ranpli ak sa ki gin valè moralman » (LG 36).
¬ [1887]

910      « Layik-yo […] kapab santi yo rélé-yo oubyin yo kapab rélé yo pou yo asosié nan travay Pastè-yo nan sèvis kominoté éklézial-la, pou kouasans ak dévlopman lavi-l, antan y-ap égzèsé ministè ki vrèman diféran dapré lagras ak karism Granmèt-la ap vlé ba yo » (EN 73).
¬ [799]

911     Nan l’Égliz-la, nan égzèsis pouvoua gouvènman-an, « fidèl Kris-la ki layik-yo kapab kolaboré dapré prinsip doua-a » (CIC, can. 129, § 2). Sa fèt lè yo prézan nan Konsèy patikilié-yo (can. 443, § 4), nan Sinòd diosézin-yo (can. 463, §§ 1. 2), nan Konsèy pastoral-yo (can. 511 ; 536) ; nan égzèsis fonksion pastoral yon parouas (can. 517, § 2) ; nan kolaborasion nan Konsèy afè ékonomik-yo (can. 492, § 1 ; 536) ; nan patisipasion nan tribinal ékléziastik-yo (can. 1421, § 2), etc.
¬ [2245]

912     Fidèl Kris-la doué « byin distingé ant doua ak dévoua yo ginyin kòm manb l’Égliz-la épi sa yo ginyin kòm manb sosiété moun-nan. Yo doué fè éfò pou yo armonizé youn ak lòt, antan yo sonjé sé konsians krétyin yo-a ki doué kondui yo nan ninpòt ki réalité tanporèl, paské pa gin okinn aktivité moun nan, minm nan réalité tanporèl-yo, ki t-a kapab andéyò gouvènman Bondié-a » (LG 36).
¬ [2245]

913      « Konsa, tout layik, apati pròp kado li résévoua-yo, sé témouin épi an minm tan instriman vivan mision l’Égliz-la “dapré mézi kado Kris-la” (Ep 4, 7) » (LG 33).

III. Lavi konsakré-a

914      « Kondision lavi angajman konsèy évanjélik-yo établi-a, minm si li pa konsèné strikti yérarchik l’Égliz-la, poutan, définitivman, li fè pati lavi-li ak jan li doué sin-an » (LG 44).
¬ [2103]

Konsèy évanjélik-yo, lavi konsakré-a

915     Konsèy évanjélik-yo, nan tout kantité yo, yo propozé yo bay tout disip Kris-la. Pèféksion charité-a, koté yo rélé tout fidèl Kris-la, inpliké obligasion pou sa-yo ki chouazi vokasion pou lavi konsakré-a libréman pou yo kinbé vi séksuèl byin réglé nan séliba pou Rouayòm-nan (chasteté dans le célibat), povrété-a épi obéyisans-la. Déklarasion angajman (profession) konsèy nan yon kondision lavi ki stab l’Égliz-la rékonèt, sé sa ki distingé « lavi konsakré » pou Bondié-a (cf. LG 42-43 ; PC 1).
¬ [1973 - 1974]

916     Kondision lavi konsakré-a parèt lè sa-a kòm youn nan fason pou viv yon jan « pi intim » nan konsékrasion sa-a ki pran rasîn nan Batèm-nan épi ki voué totalman bay Bondié (cf. PC 5). Nan lavi konsakré-a, fidèl Kris-la désidé, anba élan Éspri-Sin-an, pou-l suiv Kris-la pi pré, pou-l bay Bondié tout li-minm antan-l rinmin-l anlè tout bagay épi antan l-ap chèché pèféksion charité-a nan sèvis Rouayòm-nan, pou-l indiké gloua réalité k-ap vini-an épi anonsé-l nan l’Égliz-la (cf. CIC, can. 573).
¬ [2687] [933]

Yon gran piéboua, anpil branch

917      « Sa fèt tankou si sé t-a nan yon pié-boua, apati yon jèm Bondié bay k-ap pousé branch yon fason éstraòdinè épi k-ap multipliyé nan jadin Granmèt-la, antan diféran fòm lavi solitè oubyin kominotè ap boujonnin nan diféran Fanmi […] [k-ap grandi] soua pou progrè manb yo, soua pou byin tout Kò Kris-la » (LG 43).
¬ [2684]

918      « Dépi nan kòmansman l’Égliz-la minm té gin gason ak fi ki té vlé imité Kris-la pi pré ak pi gran libèté palintèmédiè pratik konsèy évanjélik-yo épi yo chak nan fason pa-yo yo té viv yon lavi konsakré bay Bondié, anpil nan pami yo, anba souf inspirasion Éspri-Sin-an, soua yo té minnin yon lavi solitè, soua yo té fondé Fanmi rélijié l’Égliz-la té aksépté résévoua épi aprouvé ak otorité-l » (PC 1).

919     Sé pou Évèk-yo fè éfò pou yo toujou disèné nouvo kado lavi konsakré Éspri-Sin-an ap bay l’Égliz li-a ; aprouvé nouvo fòm lavi konsakré-yo, sa rézèvé pou Sièj Apostolik-la (cf. CIC, can. 605).

Lavi èrmit-yo

920     San yo pa toujou déklaré angajman piblik nan toua konsèy évanjélik-yo, èrmit-yo « antan yo ralé kò yo yon fason pi strikt parapò a lavi moun sou tè-a, nan silans solitud-la, nan priyè san rété ak pénitans, yo konsakré lavi-yo nan louanj Bondié épi sové tè-a » (CIC, can. 603, § 1).

921     Yo montré chak moun dimansion sou paranndan sa-a nan mistè l’Égliz-la, ki yon intimité pèsonèl avèk Kris-la. Lavi èrmit-yo ki kaché pou jé moun-yo, sé yon prèch an silans l-ap fè osijè sa-a ki té bay pròp lavi li-a, paské sé li ki tout bagay pou li. La-a gin yon apèl spésial pou jouinn nan dézè-a, nan konba spirituèl-la minm, gloua sa-a yo té Krisifié-a.
¬ [2719] [2015]

Vièj ak vèv konsakré-yo

922     Dépi nan tan Apot-yo, té gin vièj (cf. 1 Co 7, 34-36) épi vèv krétyin (cf. Jean-Paul II, exh. ap. Vita Consecrata, 7), Granmèt-la té rélé pou yo rété kolé avèk li san divizion nan yon libèté kè, kò ak éspri ki pi gran, yo té pran désizion, avèk aprobasion l’Égliz-la, pou yo viv soua nan kondision virjinité-a soua nan vi séksuèl byin réglé nan kontinans-la pou tout tan « poutèt péyi-roua sièl-yo » (Mt 19, 12).
¬ [1618 - 1620]

923      « Antan yo éksprimé désizion ki sin pou yo suiv Kris-la pi pré », gin vièj « Évèk diosézin-an té konsakré bay Bondié dapré rit litijik ki aprouvé, yo marié yon fason mistik ak Kris-la Pitit Bondié-a épi yo dévoué yo nan sèvis l’Égliz-la » (CIC, can. 604, § 1). Palintèmédiè rit solanèl sa-a (Consecratio virginum), « vièj-la […] vîn tounin yon moun konsakré, sign transandan rinmin l’Égliz-la pou Kris-la, imaj éskatolijik Épouz sièl-la épi lavi ki gin pou vini-an » (OCV prænotanda 1).
¬ [1537] [1672]

924     Antan-l raproché lòt fòm lavi konsakré-yo (CIC, can. 604, § 1), òrd vièj-yo établi fi k-ap viv nan sièk-la (oubyin monial-la) nan priyè, pénitans, sèvis frè-yo épi travay apostolik-la, dapré kondision ak karism yo bay yo chak réspéktivman (OCV prænotanda 2). Vièj konsakré-yo kapab asosié pou yo kapab kinbé désizion yo-a ak plis fidélité (cf. CIC, can. 604, § 2).

Lavi rélijiéz-la

925     Lavi rélijiéz-la pran nésans an Orian nan prémié sièk kristianism-nan (cf. UR 15) li réalizé nan institi l’Égliz-la établi kanonikman (cf. CIC, can. 573), li diféran parapò ak lòt fòm lavi konsakré-yo poutèt aspè kult-la, déklarasion angajman piblik konsèy évanjélik-yo, lavi fratènèl y-ap viv an komin-an, témouagnaj yo rann bay fason Kris-la ak l’Égliz-la fè youn-nan (cf. CIC, can. 607).
¬ [1672]

926     Lavi rélijiéz-la vîn soti nan mistè l’Égliz-la. Sé yon kado l’Égliz-la résévoua nan min Granmèt li-a épi li ofri-l kòm yon kondision lavi ki stab bay fidèl Bondié rélé pou angajman konsèy évanjélik-yo. Konsa l’Égliz-la kapab an minm tan manifésté Kris-la épi rékonèt pròp tèt-li kòm Épouz Sovè-a.  Lavi rélijiéz-la gin invitasion pou anba diféran fòm li montré charité Bondié-a nan langaj tan n-ap viv-la.
¬ [796]

927     Tout rélijié-yo, kit yo “exempts” ou non (cf. CIC, can. 591), yo gin plas yo nan pami kolaboratè évèk diosézin-an nan fonksion pastoral-la (cf. CD 33-35). Inplantasion ak ékspansion misionè l’Égliz-la bézouin prézans lavi rélijiéz-la nan tout fòm li-yo dépi nan kòmansman évanjélizasion-an (cf. AG 18 ; 40). « Istoua-a montré gran mérit Fanmi rélijiéz-yo nan planté lafoua-a épi nan fòmasion nouvo Égliz-yo : pa sèlman ansyin institision monastik-yo épi Òrd-yo nan Mouayinnaj-la, min tou Kongrégasion-yo nan tan pa nou-an » (Jean-Paul II, RM 69).
¬ [854]

Institi sékilié-yo

928      « Institi sékilié-a sé yon institi lavi konsakré koté fidèl Kris-la antan y-ap viv nan sièk-la y-ap chèché pèféksion charité-a épi y-ap fè éfò kontribué nan sanktifikasion moun-yo sou tè-a sitou sou paranndan » (CIC, can. 710).

929     Manb institi sa-yo, « ak yon lavi ki konsakré nèt-alé épi totalman pou sanktifikasion [sa-a] » (Pie XII, const. ap. "Provida Mater"), « yo patisipé nan fonksion évanjélizasion l’Égliz-la, nan sièk-la épi apati sièk-la » (PC 11) koté prézans yo ap aji tankou yon lévin (PC 11). Témouagnaj lavi krétyin yo-a ap éséyé orianté réalité tanporèl-yo dapré Bondié épi konfòmé lavi moun-yo sou tè-a dapré puisans Évanjil-la. Yo pran konsèy évanjélik-yo ak angajman sakré épi yo kinbé kominion-an antré yo ak lavi fratènèl-la ki pròp pou dimansion sékilié yo-a (cf. CIC, can. 713).
¬ [901]

Sosiété vi apostolik-yo

930     Gin diféran fòm lavi konsakré « ki pran plas akoté sosiété vi apostolik-yo, koté manb-yo, san yo pa fè vé rélijié yo, y-ap chèché yon finalité apostolik ki pròp pou asosiasion yo-a épi, antan y-ap minnin lavi fratènèl an komin, dapré pròp mòd lavi yo, y-ap chèché pèféksion charité-a palintèmédiè obsèvans konstitision yo-a. Nan pami yo gin sosiété koté manb-yo […] pran angajman konsèy évanjélik-yo » dapré konstitision yo » (CIC, can. 731, §§ 1. 2).

Konsékrasion épi mision : anonsé Rouayòm-nan k-ap vini-an

931     Antan li rinmèt tèt-li bay Bondié li rinmin anlè tout bagay, moun-nan ki té déja dédié bay Bondié dépi nan Batèm-nan, li vîn konsakré konsa yon fason pi intim nan sèvis Bondié-a ak pou byin l’Égliz-la. Palintèmédiè kondision konsékrasion bay Bondié-a, l’Égliz-la manifésté Kris-la épi li montré kijan Éspri-Sin-an ap aji yon fason ékstraòdinè nan li. Moun-yo ki pran angajman konsèy évanjélik-yo, yo gin mision toudabò pou yo réalizé konsékrasion yo-a nan lavi yo. « Min kòm ak fòs konsékrasion yo-a y-ap dévoué pròp tèt-yo nan sèvis l’Égliz-la, yon gin obligasion pou yo travay, dapré modalité pròp Institi yo-a, nan aksion misionè-a yon fason spésial » (CIC, can. 783; cf. RM 69).

932     Nan l’Égliz-la ki tankou sakréman, sètadi sign épi instriman lavi Bondié-a, lavi rélijiéz-la parèt tankou yon sign spésial mistè Rédanmsion-an. Suiv épi imité Kris-la « pi pré », sé manifésté vidé li té vidé pròp tèt li-a « pi klè », sé vîn prézan « pi afon » nan kè Kris-la pou moun tan pa yo-a. Moun sa-yo ki sou chémin sa-a « ki pi jinnin-an » ap ankourajé frè yo ak égzanp yo épi « y-ap rann yon témouagnaj ki gran épi ki gin valè pou montré yo pa kapab chanjé figi tè-a épi ofri-l bay Bondié si sé pa nan éspri béatitud-yo » (LG 31).
¬ [775]

933     Kit témouagnaj sa-a piblik, tankou nan kondision lavi rélijiéz-la, kit li pi an privé oubyin minm an sékrè, sé Avènman Kris-la ki toujou sous ak diréksion lavi-a pou tout moun ki konsakré-yo :
¬ [672]

« Réyèlman, kòm Pèp Bondié-a pa gin vil k-ap rété isit-la, […] [kondision lavi sa-a] non sèlman li manifésté pi plis pou tout sa ki kouè-yo kijan byin sièl-yo déja prézan nan sièk sa-a, min tou li témouagné nouvo lavi pou tout tan-an nou vîn posédé-a gras a Rédanmsion Kris-la, épitou li déja anonsé réziréksion k-ap vini-an ak gloua Péyi-roua sièl-la » (LG 44).
¬ [769]

Rézimé

934     « Apati sa Bondié établi-a, pami fidèl Kris-la gin minis sakré-yo nan l’Égliz-la, yo rélé yo “klèjé” tou dapré doua-a ; lòt-yo minm gin non layik ». Anfin nan toulèdé gin fidèl Kris-la ki konsakré bay Bondié palintèmédiè déklarasion angajman konsèy évanjélik-yo épi ki poté konkou konsa nan mision l’Égliz-la (CIC, can. 207, § 1. 2).

935     Pou anonsé lafoua-a épi pou établi Rouayòm li-an Kris-la té voyé Apot-yo ak siksésè yo. Li fè yo patisipé nan mision-l nan. Yo résévoua pouvoua nan min-l pou yo aji o non-l pèsonèlman.

936     Granmèt-la té fè Piè tounin fondman vizib l’Égliz li-a. Li té ba li klé-l yo. Évèk Égliz Ròm-nan, Siksésè Piè, « sé tèt Kolèj Évèk-yo, Vikè Kris-la épitou Pastè tout l’Égliz-la sou tè-a » (CIC, can. 331).

937     Pontif Romin-an « joui pouvoua nan pi ro dégré-a, anplin, imédia épi inivèsèl nan pran souin nanm-yo, apati sa Bondié établi-a » (CD 2).

938     Évèk-yo Éspri-Sin-an mété, sé siksésè Apot-yo. « Yo chak sé prinsip vizib épi fondman unité-a nan Égliz patikilié yo-a » (LG 23).

939     Évèk-yo, antan prèt-yo, kolaboratè yo, épi diak-yo ap édé yo, yo gin fonksion pou yo anségné véritab lafoua-a, pou yo sélébré kult Bondié-a, sitou Ékaristi-a, épi pou yo gouvèné Égliz yo-a kòm vrè Pastè. Sa fè pati fonksion yo-a tou pou yo pran ka tout Égliz-yo avèk Pontif Romin-an épi anba lòd-li.

940     « Kòm réyèlman sé pròp pou kondision layik-yo pou yo viv nan mitan aktivité sièk sa-a, Bondié rélé yo pou antan y-ap boulé ak éspri krétyin-an, yo égzèsé apostola yo-a sou tè-a tankou yon lévin » (AA 2).

941     Layik-yo patisipé nan sasèrdòs Kris-la : antan yo fè youn ak li chak foua pi plis, yo déplouayé lagras Batèm-nan ak Konfirmasion-an nan tout aspè lavi pèsonèl, familial, sosial épi éklézial-la, épi konsa yo réalizé apèl yo fè bay tout moun ki batizé-yo pou yo vîn sin-an.

942     Poutèt mision profétik yo-a, layik-yo tou « vokasion-yo sé pou yo témouin Kris-la nan tout bagay nan mitan sosiété moun-nan » (GS 43, § 4).

943     Poutèt mision yo ginyin kòm roua, layik-yo, gras a rénonsman y-ap fè épi lavi sin y-ap minnin-an yo kapab détrui dominasion péché-a nan yo-minm épi sou tè-a (cf. LG 36).

944     Lavi konsakré bay Bondié-a distingé palintèmédiè déklarasion piblik angajman konsèy évanjélik povrété, vi séksuèl byin réglé épi obéyisans nan yon kondision lavi ki stab l’Égliz-la rékonèt.

945     Antan li rinmèt lavi-l bay Bondié li rinmin plis pasé tout bagay, moun-nan ki té déja dédié pou Bondié dépi nan Batèm-nan, nan kondision lavi konsakré-a li vîn dévoué-l yon fason pi intim nan sèvis Bondié-a épi li bay tèt-li pou byin tout l’Égliz-la.

 

Gid

PARAGRAF 5.  Tout byin zanmi Bondié-yo fè sèvi lòt-yo (Kominion Sin-yo = Tout Sin-yo fè youn)

946     Sinbòl Apostolik-la, apré-l fîn déklaré « Égliz katolik-la sin », li ajouté « kominion sin-yo » (tout byin zanmi Bondié-yo fè sèvi lòt-yo). Atik sa-a sé tankou éksplikasion sa-k vîn anvan-an : « Kisa l’Égliz-la yé si sé pa rasanbléman tout sin-yo ? » (Nicétas, symb. 10 : PL 52, 871B). Kominion sin-yo sé sa présizéman ki l’Égliz-la.
¬ [823]

947      « Paské tout fidèl-yo sé yon sèl kò yo yé, youn kominiké byin-l bay lòt. […] Sé pou sa tou pami lòt bagay-yo yo doué kouè […] gin yon kominion byin-yo nan l’Égliz-la […]. Manb prinsipal-la sé Kris-la, paské sé li ki Tèt-la. […] Donk byin Kris-la kominiké […] bay tout manb-yo ; épi kominikasion sa-a fèt palintèmédiè sakréman l’Égliz-la » (S. Thomas d’A., symb. 13). « Yon sèl Éspri-a réyèlman ki dirijé-l la fè ninpòt sa yo ba li, li komin » (Catech. R. 1, 10, 24).
¬ [790]

948     Sé poutèt sa éksprésion « kominion sin-yo » gin dé signifikasion : « patisipé ansanm nan bagay ki sin-yo (sancta) » épi « kominion moun ki sin-yo (sancti) youn ak lòt ».
¬ [1331]

      « Sancta sanctis ! (Bagay ki sin-yo sé pou moun ki sin-yo !) » sé sa sélébran-an proklamé nan pliziè litiji oriantal lè yo lévé Ofrann ki sin-yo anvan sèvis kominion-an. Fidèl Kris-la (sancti) nouri ak kò épi san Kris-la (sancta) pou yo kapab grandi nan kominion Éspri-Sin-an (Koinonia) épi yo kominiké-l bay moun-yo sou tè-a.

I. Kominion byin spirituèl-yo

949     Nan prémié kominoté Jéruzalèm-nan, disip-yo « té pèsévéré nan ansègnman apot-yo, nan kominion-an, nan séparé pin-an ak nan priyè-yo » (Ac 2, 42).

     Kominion nan lafoua-a. Lafoua fidèl-yo sé lafoua l’Égliz-la résévoua nan min Apot-yo, trézò lavi ki anrichi antan yo kominiké-l.
¬ [185]

950     Kominion sakréman-yo. « Frui tout sakréman-yo réyèlman sé pou tout fidèl-yo ansanm li yé ; ak sakréman-yo tankou ak chinn ki sakré, yo konékté épi yo ataché ak Kris-la, sitou gras a batèm-nan nan pami yo tout, ki tankou pòt koté yo antré nan l’Égliz-la. Kominion sin-yo minm, yo doué konprann-li kòm kominion sakréman-yo, sé sa Pèr-yo vlé di nan Sinbòl-la […]. Non sa-a [kominion] korésponn ak tout sakréman-yo, poutèt yo fè nou fè youn ak Bondié […] ; pi plis toujou li pròp pou Ékaristi-a, ki réalizé kominion sa-a nèt » (Catech. R. 1, 10, 24).
¬ [1130] [1331]

951     Kominion karism-yo : nan kominion l’Égliz-la, Éspri-Sin-an « distribué nan tout ran fidèl-yo lagras spésial tou » pou bati l’Égliz-la (LG 12). « Yo bay chak moun maniféstasion Éspri-a pou sa-k itil-la » (1 Co 12, 7).
¬ [799]

952      « Tout bagay té ansanm pou yo » (Ac 4, 32) : « Pa gin anyin minm yon moun ki krétyin tout bon posédé, pou-l pa doué konsidéré sa sé an komin pou li ak pou tout lòt moun-yo ; sé poutèt sa li doué toujou anprésé épi préparé pou-l soulajé mizè sa-k pa gin mouayin-yo » (Catech. R. 1, 10, 27). Krétyin-an sé administratè byin Granmèt-la (cf. Lc 16, 1. 3).
¬ [2402]

953     Kominion nan charité-a : nan sanctorum communio (kominion sin-yo) « pèsonn nan nou pa viv pou pròp tèt li, épi pèsonn pa mouri pou pròp tèt li » (Rm 14, 7). « Si yon manb ap soufri, tout manb-yo ap soufri ansanm avèk li ; si yon manb jouinn konpliman, tout manb-yo kontan ansanm avèk li. Nou minm nou sé kò Jézu-Kri, épi nou youn sé manb lòt » (1 Co 12, 26-27). Charité-a « pa chèché bagay ki pou li-yo » (1 Co 13, 5 ; cf. 10, 24). Ninpòt ti aksion charité nou fè réjayi pou avantaj tout moun, sé sou solidarité youn ak lòt sa-a ak tout moun-yo, sa k-ap viv ni sa-k mouri, kominion sin-yo fondé. Tout péché andomajé kominion sa-a.
¬ [1827] [2011] [845, 1469]

II. Kominion ant l’Égliz sièl-la ak tè-a

954     Toua kondision l’Égliz-la. « Donk, joustan Granmèt-la vini nan pouvoua-li, épi tout anj-yo avèk li, épi antan lanmò détrui, pou tout bagay soumèt anba Granmèt-la, kèk nan disip li-yo an pèlérinaj sou tè-a, lòt minm, apré mision yo nan lavi sa-a, ap sibi purifikasion, lòt minm nan gloua-a antan yo ouè “Bondié aklè jan-l yé-a, li minm ki youn épi toua-a” » (LG 49) :
¬ [771] [1031, 1023]

« Min nou tout, nan diféran dégré ak nan diféran fason, nou kominié nan minm rinmin-an pou Bondié ak pou prochin-an, épi n-ap chanté minm kantik gloua-a pou Bondié nou-an. Réyèlman tout moun ki pou Kris-la, antan yo gin Éspri li-a, yo vîn fòmé yon sèl l’Égliz-la épi yo rété kolé ansanm youn ak lòt nan li » (LG 49).

955      « Sé poutèt sa, fason sa-k sou rout-yo fè youn ak frè-yo k-ap dòmi nan lapè Kris-la, li pa sispann nan anyin, plis toujou, dapré lafoua l’Égliz-la toujou kinbé-a, kominion nan byin spirituèl-yo vîn ranfòsé » (LG 49).

956     Intèsésion priyè sin-yo. « Kòm sa-k nan sièl-yo vîn fè youn ak Kris-la yon fason pi séré, yo konsolidé tout l’Égliz-la ak plis asirans nan viv sin-an […]. Yo pa sispann intèsédé pou nou kot Papa-a, antan yo ofri mérit yo té vîn ginyin sou tè-a gras a sèl Médiatè ant Bondié ak moun-yo, Kris Jézu. […] Sé tankou frè y-ap pran souin édé féblès-nou nan diféran fason » (LG 49) :
¬ [2683]

« Pa kriyé, paské m-ap pi itil nou nan koté mouin pralé-a pasé jan-m té yé isit-la » (Sin Dominik, antan l-ap mouri, té palé konsa ak frè-l yo, cf. Jourdain de Saxe, lib. 93).

« Mouin vlé pasé sièl mouin-an antan m-ap fè byin sou tè-a » (Ste. Thérèse de l’Enfant-Jésus, verba).

957     Kominion avèk sin-yo. « Sé pa sèlman an rézon égzanp yo nou sélébré mémoua sin-yo, min pi plis pou fason tout l’Égliz-la fè youn nan Éspri-a kapab ranfòsé gras a pratik rinmin fratènèl-la. Réyèlman, minm jan kominion ant vouayajè-yo nan léspri krétyin-an sa kondui nou pi pré Kris-la, konsa tou asosié nou asosié ak sin-yo fè nou fè youn ak Kris-la, sé nan li, tankou nan sous-la ak tèt-la, tout lagras ak tout lavi Pèp Bondié-a vîn koulé soti » (LG 50) :
¬ [1173]

« Li-minm [Kris-la] réyèlman, nou adoré-l kòm Pitit Bondié ; mati-yo minm kòm disip Granmèt-la k-ap imité-l yo mérité pou nou rinmin-yo poutèt byinvéyans ékstraòdinè yo-a aléga Roua-a ak Mèt-la ; nou souété nou-minm tou vîn tounin konpagnon yo ak kondisip yo » (S. Polycarpe, mart. 17).

958     Kominion avèk défin-yo. « Antan l’Égliz moun sa-yo ki an vouayaj-la byin rékonèt kominion tout kò mistik Jézu-Kri-a, dépi nan prémié sièk tan rélijion krétyin-an li té onoré souvni défin-yo ak anpil dévosion, épi, kòm “sé yon lidé ki sin, ki bon, pou priyé pou défin-yo, pou péché yo kapab padoné” (2 M 12, 46), li té konn prézanté siplikasion pou yo » (LG 50). Priyè nou-an pou yo non sèlman li kapab édé yo, min tou li kapab fè intèsésion yo an favè nou vîn pi éfikas.
¬ [1371] [1032, 1689]

959     Nan yon sèl fanmi Bondié-a. « Nou tout ki pitit Bondié épi ki fòmé yon sèl fanmi nan Kris-la, antan nou kominié nan rinmin youn pou lòt épi nan yon sèl louanj pou Trè Sint Trinité-a, nou vîn korésponn ak sa ki vokasion intim l’Égliz-la » (LG 51).
¬ [1027]

Rézimé

960     L’Égliz-la sé « kominion sin-yo » : éksprésion sa-a dézigné toudabò « bagay ki sin-yo » (sancta), épi sitou Ékaristi-a, sé palintèmédiè-l « unité fidèl-yo vîn prézan épi réalizé nèt, yo minm ki fòmé yon sèl kò nan Kris-la » (LG 3).

961     Paròl sa-a dézignin tou kominion « moun ki sin-yo » (sancti) nan Kris-la li-minm ki « mouri pou tout moun », yon fason pou sa chak moun fè oubyin soufri nan Kris-la épi pou Kris-la, li poté frui pou tout moun.

962     « Nou kouè nan kominion tout fidèl Kris-la, sètadi sa-yo ki an pélérinaj sou tè-a, sa-yo ki défin k-ap purifié épi sa k-ap joui kontantman anplin sièl-la, yo tout ansanm yo fòmé yon sèl l’Égliz-la ; minm jan-an tou nou kouè nan kominion sa-a rinmin mizérikòd Bondié-a ak sin-l yo dispozé pou nou, li minm zòrèy li-yo toujou dispozé pou kouté priyè nou-yo » (SPF 30).

 

Gid

PARAGRAF 6.  Mari – Manman Kris-la, Manman l’Égliz-la

963     Apré nou té fîn palé osijè fonksion Sint Vièj-la nan mistè Kris-la ak Éspri-Sin-an, kounié-a li bon pou nou konsidéré plas-li nan mistè l’Égliz-la.  « Vièj Mari réyèlman […] yo rékonèt li épi yo onoré-l kòm véritab Manman Bondié ak Rédanmtè nou-an […] pi plis minm, “li sé véritab manman manb (Kris-la), […] paské li koopéré nan rinmin-an, pou fidèl-yo pran nésans nan l’Égliz-la, yo minm ki manb Tèt sa-a” (S. Augustin, virg. 6 : PL 40, 399) » (LG 53). « Mari, […] Manman Kris-la, Manman […] l’Égliz-la tou » (Paul VI, discours 21 novembre 1964).
¬ [487 - 507, 721 - 726]

I. Matènité Mari parapò a l’Égliz-la

Li fè youn toutantié ak Pitit li-a...

964     Fonksion Mari aléga l’Égliz-la pa kapab séparé ak youn li fè youn avèk Kris-la, épi sé nan sa li dékoulé dirèktéman. « Fason sa-a Manman-an fè youn ak Pitit-la nan travay pou sové moun-nan, li parèt dépi moman konsépsion virjinal Kris-la jous nan lanmò-li » (LG 57). Li manifésté yon fason spésial nan lè soufrans li-a :

« Trè Sint Vièj-la té avansé nan pèlérinaj lafoua-a ; ak fidélité, li kinbé nan fè youn ak Pitit-la jous bò koua-a, koté sé dapré désizion Bondié minm li té kanpé la ; li té soufri anpil vré ansanm ak sèl Pitit li-a épi, ak nanm yon manman, li asosié nan sakrifis li-a antan li aksépté, nan rinmin, pou yo sakrifié viktim-nan li té anfanté-a ; finalman pandan Kris Jézu minm ap mouri sou koua-a, li rinmèt Vièj Mari bay disip-la tankou manman-l ak paròl sa-yo : “Madanm, min pitit ou” (cf. Jan 19,26-27) » (LG 58).
¬ [534] [618]

965     Apré Asansion Pitit li-a, Mari « té asisté kòmansman l’Égliz-la ak priyè-li » (LG 69). Antan-l réyini avèk Apot-yo épi kèk médam, « nou ouè […] Mari minm tou, ak priyè-l yo, t-ap mandé kado Éspri-a, sa ki té déja kouvri-l ak lonbraj li-a nan Anonsiasion-an » (LG 59).

... minm nan Asonpsion-l nan tou...

966      « Anfin, Vièj Imakilé-a, sa-k té rété prézèvé pou-l pa gin okinn tach péché orijinèl-la, lè-l fini kous lavi-l sou tè-a, yo té pran-l nan gloua sièl-la ak kò-l épi ak nanm-li, épi yo lévé-l anlè tankou Rèn tout bagay pou-l kapab fîn konfòm nèt ak Pitit li-a, Granmèt tout mèt-yo ki ranpòté viktoua sou péché ak lanmò » (LG 59 ; cf. la proclamation du dogme de l’Assomption de la Bienheureuse Vierge Marie par le Pape Pie XII en 1950 : DS 3903). Asonpsion Sint Vièj-la sé yon patisipasion spésial nan Réziréksion Pitit li-a épi yon antisipasion réziréksion tout lòt krétyin-yo :
¬ [491]

« Nan anfantman-ou nan ou té konsèvé virjinité-ou, nan dòmi ou dòmi-an ou pa kité tè-a, ou-minm Manman Bondié : ou rivé jouinn sous Lavi-a, ou-minm ki té poté Bondié vivan-an nan vant épi li-minm, palintèmédiè priyè-ou yo, l-ap libéré nanm nou-yo sot anba lanmò » (Liturgie byzantine, Tropaire de la fête de la Dormition [15 août]).

... li sé Manman-nou sou plan lagras-la

967     Poutèt li rété kolé anplin nan volonté Papa-a, nan travay rédanmsion Pitit li-a épi nan tout élan Éspri-Sin-an bay, Vièj Mari sé modèl lafoua ak charité pou l’Égliz-la. Sé poutèt sa, li sé « manb ki dépasé lòt-yo épi ki spésial tout bon nan l’Égliz-la » (LG 53), sé li minm ki « réalizasion égzanplè », « modèl », l’Égliz-la (LG 63).
¬ [2679] [507]

968     Min fonksion-l aléga l’Égliz-la épi tout ras moun-nan rivé pi louin toujou. Li-minm « li koopéré tout bon yon fason spésial nan travay Sovè-a ak obéyisans, ak lafoua, ak éspérans épi ak yon rinmin ki cho pou réstoré lavi ki dépasé natu-a nan moun-yo.  Sé poutèt sa li sé Manman nou sou plan gras-la » (LG 61).
¬ [494]

969      « Matènité sa-a, Mari ginyin nan déroulman plan lagras-la (Économie de la grâce), l-ap diré san rété, dépi nan konsantman li té bay ak fidélité lè Anonsiasion-an, sa li té kinbé san ézité anba koua-a, jous tout sa yo chouazi-yo rivé nan akonplisman pou tout tan-an. Antan yo pran-l nan sièl-yo, li pa sispann fonksion édé nou sové sa-a, min gras a intèsésion-l, li fè nou jouinn anpil kado pou sové n-ap sové pou tout tan-an. […] Sé poutèt sa yo invoké Sint Vièj-la nan l’Égliz-la ak tit : Avoka, Oksiliatris, Sékou, Médiatris » (LG 62).
¬ [149, 501] [1370]

970      « Konsa fonksion manman Mari ginyin aléga moun-yo pa ni fè lonbraj ni diminué sou sèl médiasion Kris-la, okontrè li montré fòs éfikasité-li. Réyèlman, tout infliyans Sint Vièj-la nan sové moun-yo sové-a […] dékoulé soti nan débòdman mérit san limit Kris-la, li apuiyé sou médiasion Kris-la, li dépann dé li, épi sé la li pran tout fòs éfikasité-l » (LG 60). « Réyèlman, yo pap janm kapab mété yon kréatu sou minm plan ak Paròl ki pran chè-a épi ak Rédanmtè-a ; min minm jan minis-yo ak fidèl-yo patisipé nan yon fason diféran nan yon sèl sasèrdòs Kris-la épi tankou yon sèl bonté Bondié-a vidé nan fason réyèlman diféran nan kréatu-yo, sé konsa tou yon sèl médiasion Rédanmtè-a pa éliminé min li révéyé bò koté kréatu yo diféran patisipasion nan kolaborasion-an apati yon sèl sous-la » (LG 62).
¬ [2008] [1545] [308]

II. Kult Sint Vièj-la
¬ [2673 - 2679]

971      « Tout jénérasion ap di ala kontantman pou mouin » (Lc 1, 48) : « Sèvis réspè piété l’Égliz-la aléga sint Vièj Mari fè pati natu kult krétyin-an nan li-minm » (MC 56). Sint Vièj-la « l’Égliz-la gin rézon onoré-l ak yon kult ki spésial. Épi éféktivman dépi nan tan ki pi ansyin-yo yo té sélébré Sint Vièj-la ak tit “Manman Bondié”, sé anba protéksion-l fidèl-yo vîn pran réfij antan y-ap sipliyé nan tout danjé ak nan problèm-yo. […] Kult sa-a, minm si li […] vrèman spésial, li diféran ésansièlman parapò a kult adorasion yo doué ginyin pou Paròl-la ki pran chè-a minm jan ak pou Papa-a ak Éspri-Sin-an, min li favorizé sèvis adorasion sa-a anpil » (LG 66) ; li éksprimé nan fèt litijik yo dédié bay Manman Bondié-a (cf. SC 103) épi nan priyè marial-la, tankou sin Rozè-a, ki « yon rézimé tout Évanjil-la » (cf. MC 42).
¬ [1172] [2678]

III. Mari – Ikôn éskatolojik l’Égliz-la (Pòtré sa l’Égliz-la ap yé alafin-an)

972     Apré nou fîn palé osijè l’Égliz-la, orijîn-li, mision-l épi déstinasion-l, nou pa kapab jouinn pi bon konklizion pasé antan nou viré gadé Mari pou nou kontanplé nan li sa l’Égliz-la yé nan mistè-l la, nan « pèlérinaj lafoua » li-a, épi sa-l pral yé nan patri k-ap vini-an, alafin vouayaj li-a koté « nan gloua Trè Sint Trinité-a yo pa kapab divizé-a », « nan kominion tout sin-yo » (LG 69), Mari ap tann l’Égliz-la ki vénéré-l kòm Manman Granmèt li-a épi kòm pròp Manman pa-l la.
¬ [773] [829]

« An atandan, poutèt li déja jouinn gloua nan sièl ak kò-li épi ak nanm-li, Manman Jézu sé pòtré ak kòmansman akonplisman l’Égliz-la nan sièk k-ap vini-an, konsa tou sou tè sa-a, joustan jou Granmèt-la rivé, li déja kléré tankou sign éspérans ak konsolasion asiré pou Pèp Bondié-a ki an vouayaj » (LG 68).
¬ [2853]

Rézimé

973     Lè Mari té di paròl « Fiat »-la (« Sé pou sa fèt »-la) nan Anonsiasion-an épi konsa li té bay konsantman-l pou mistè Inkarnasion-an, li déja kolaboré nan tout travay Pitit li-a té gin pou akonpli-a. Tout koté [Kris-la] sé Sovè épi Tèt kò mistik-la, Mari sé Manman.

974     Trè Sint Vièj Mari, lè-l té fini kous lavi-l sou tè-a, yo té pran-l ak kò-l ak nanm-li nan gloua sièl-la, koté li déjà patisipé nan gloua Réziréksion Pitit li-a, antan-l antisipé réziréksion tout manb kò-l yo.

975     « Nou kouè trè sint Manman Bondié-a, nouvo Èv-la, Manman l’Égliz-la, kontinué égzèsé fonksion manman-an aléga manb Kris-la » (SPF 15).

 

Gid

ATIK 10
« Mouin kouè péché-yo jouinn padon »

976     Sinbòl Apot-yo mété lafoua osijè padon péché-yo ansanm ak lafoua nan Éspri-Sin-an, min tou ansanm ak lafoua osijè l’Égliz-la ak kominion sin-yo. Antan Kris-la ki résisité t-ap bay Apot li-yo Éspri-Sin-an, li té ba yo pròp pouvoua li té ginyin pou padoné péché-yo tou : « Résévoua Éspri-Sin-an. Moun-yo n-ap rinmèt péché pa yo, yo rinmèt pou yo, moun-yo n-ap kinbé yo, yo kinbé » (Jn 20, 22-23

      (Dézièm pati Katéchism-nan ap okipé éksplisitman padon péché-yo palintèmédiè Batèm-nan, palintèmédiè sakréman Pénitans-la ak lòt sakréman-yo, sitou Ékaristi-a. Sé poutèt sa, isit-la sa sifi pou nou fè sonjé rapidman kèk éléman fondamantal).

I. Yon sèl Batèm pou padon péché-yo
¬ [1263]

977     Granmèt nou-an té rataché padon péché-yo ak lafoua-a épi Batèm-nan : « Alé sou tout tè-a, préché Bòn Nouvèl-la bay tout kréatu. Moun k-ap kouè épi k-ap batizé, l-ap sové » (Mc 16, 15-16). Batèm-nan sé prémié épi prinsipal sakréman pou padon péché-yo, paské li fè nou fè youn ak Kris-la ki mouri poutèt péché nou-yo épi ki résisité pou jistifikasion nou-an (cf. Rm 4, 25), pou « konsa tou nou minm n-ap maché nan nouvo lavi-a » (Rm 6, 4).

978      « Lè antan nou fè prémié déklarasion lafoua-a yo lavé nou ak batèm ki sakré-a, padon yo ba nou-an tèlman konplè sa fè pa gin okinn péché pou éfasé ankò, ni sa-k orijinèl-la ni sa ki té komèt ak pròp volonté-nou oubyin poutèt omision, ni okinn chatiman pou ékspiasion yo. Min palintèmédiè lagras batèm-nan réyèlman vré pa gin pèsonn moun ki libéré anba tout féblès natu-a : okontrè, […] chak moun gin pou-l konbat kont mouvman mové anvi-a (konvouatiz-la), ki pa janm sispann pousé nou al nan péché-a » (Catech. R. 1, 11, 3).
¬ [1264]

979     Nan batay sa-a kont panchan nan mal-la, kilès ki t-a asé vanyan épi vijilan pou-l t-a évité tout kou péché-a ? « Sé poutèt sa kòm li té nésésè pou l’Égliz-la té gin pouvoua padoné péché-yo ak lòt mouayin pasé sakréman batèm-nan, yo té konfié-l klé péyi-roua sièl-yo, pou avèk yo li t-a kapab rinmèt péché chak pénitan, minm si-l t-a péché jous nan dènié jou lavi-l » (Catech. R. 1, 11, 4).
¬ [1446]

980     Palintèmédiè sakréman Pénitans-la, moun ki batizé-a kapab rékonsilié ak Bondié épi ak l’Égliz-la :
¬ [1422 - 1484]

« Sé ak rézon sin Pèr-yo té di Pénitans-la sé “yon batèm doulè” (S. Grégoire de Naz., or. 39, 17 : PG 36, 356A). Sakréman Pénitans sa-a minm nésésè pou moun ki tonbé apré Batèm-nan pou yo kapab sové, minm jan Batèm-nan yé pou sa-k poko gin nouvo nésans-la » (Cc. Trente : DS 1672).

II. Pouvoua klé-yo

981     Apré Réziréksion-l nan, Kris-la té voyé Apot li-yo pou yo préché « pénitans nan non-l ak padon péché-yo nan tout nasion » (Lc 24, 47). Apot-yo ak siksésè yo, li ba yo « sèvis rékonsiliasion » sa-a (2 Co 5, 18), pou yo akonpli-l non sèlman antan yo anonsé moun-yo padon Bondié-a, sa Kris-la té mérité pou nou-an, épi antan yo rélé yo nan konvèsion ak nan lafoua-a, min tou antan yo kominiké ba yo padon péché-yo palintèmédiè Batèm-nan épi antan yo rékonsilié yo avèk Bondié épi avèk l’Égliz-la ak fòs pouvoua klé-yo li résévoua nan min Kris-la » :
¬ [1444]

L’Égliz-la « té résévoua klé Rouayòm sièl-yo, yon fason pou nan li palintèmédiè san Kris-la, antan Éspri-Sin-an ap aji, péché-yo jouinn padon. Nan l’Égliz-la, nanm-nan ki té mouri poutèt péché-yo vîn réviv pou-l viv avèk Kris-la ki sové nou ak lagras li-a » (S. Augustin, serm. 214, 11 : PL 38, 1071-1072).
¬ [553]

982     Pa gin okinn péché, kèlkésoua jan li grav-la, sint Égliz-la pa t-a kapab padoné-l. « Pa gin pèsonn ki t-a tèlman koupab épi méchan pou si-l répanti vrèman poutèt érè li té fè-yo, pou-l pa t-a doué gin éspérans asiré padon-an » (Catech. R. 1, 11, 5). Kris-la ki mouri pou tout moun-yo, vlé pou pòt padon-an toujou ouvri nan l’Égliz li-a pou ninpòt moun ki rétounin sot nan péché-a » (cf. Mt 18, 21-22).
¬ [1463] [605]

983     Katéchèz-la doué fè éfò pou-l révéyé épi nouri nan fidèl-yo lafoua osijè grandè kado san parèy Granmèt-la ki résisité-a fè l’Égliz li-a : mision ak pouvoua pou vrèman rémèt péché-yo palintèmédiè ministè Apot-yo ak siksésè yo.
¬ [1442]

« Granmèt-la vlé pou disip li-yo gin anpil pouvoua, li vlé pou ti sèvitè-l yo fè nan non-l sa li-minm li té konn fè lè-l té sou tè-a » (S. Ambroise, pœnit. 1, 34 : PL 16, 477A).
¬ [1465]

« [Prèt-yo] té résévoua yon pouvoua Bondié pa-t bay ni anj-yo ni arkanj-yo. […] Épi tout sa prèt-yo fè anba isit-la, Bondié konfirmé-l anlè-a » (S. Jean Chrysostome, sac. 3, 5 : PG 48, 643A).

Padon péché-yo, « si-l pa-t nan l’Égliz-la, pa t-ap gin okinn éspérans : si pa-t gin padon péché-yo nan l’Égliz-la, pa t-ap gin okinn éspérans lavi apré-a ak libérasion pou tout tan-an. An nou rann Bondié gras, li-minm ki bay l’Égliz li-a kalité kado sa-a » (S. Augustin, serm. 213, 8 : PL 38, 1064).

Rézimé

984     Sinbòl-la mété ansanm « padon péché-yo » ak Déklarasion lafoua nan Éspri-Sin-an. Kris-la ki résisité-a réyèlman li konfié pouvoua pou padoné péché-yo bay Apot-yo, lè-l té ba yo Éspri-Sin-an.

985     Batèm-nan sé prémié épi prinsipal sakréman pou padon péché-yo : li fè nou fè youn ak Kris-la ki mouri épi ki résisité-a épi li ba nou Éspri-Sin-an.

986     Apati volonté Kris-la, l’Égliz-la gin pouvoua padoné péché moun ki batizé-yo, li égzèsé-l nòmalman palintèmédiè Évèk-yo épi prèt-yo nan sakréman Pénitans-la.

987     « Ni prèt-yo ni sakréman pou padoné péché-yo sé tankou instriman […] [yo yé], pou Kris Granmèt-la, li-minm ki otè sové-a épi ki ba nou-l, pou-l réalizé padon péché-yo nan nou épi jistifikasion-an » (Catech. R. 1, 11, 6).

 

Gid

ATIK 11
« Mouin kouè kò moun ki mouri-yo va lévé byin vivan »
(Mouin kouè réziréksion chè-a)

988     Sinbòl krétyin-an – Déklarasion lafoua-nou nan Bondié Papa-a, Pitit-la ak Éspri-Sin-an épi nan aksion-l ki kréyé, sové épi sanktifié – rivé nan pouint tèt-li nan proklamasion réziréksion moun ki mouri-yo nan finisman tan-yo épi lavi pou tout tan-an.

989     Nou kouè byin solid épi nou éspéré sa : minm jan Kris-la té vrèman résisité sot nan pami mò-yo épi l-ap viv pou tout tan-an, konsa tou moun ki kòrèk-yo apré lanmò-a y-ap viv pou tout tan ak Kris-la ki résisité-a li-minm k-ap résisité yo nan dènié jou-a (cf. Jn 6, 39-40). Réziréksion nou-an, minm jan ak pa-l la, sé travay Trè Sint Trinité-a :
¬ [655] [648]

« Si Éspri sa-a ki résisité Jézu sot nan pami mò-yo abité nan nou, sa-a ki résisité Jézu-Kri sot nan pami mò-yo ap fè kò lanmò nou-yo viv tout poutèt Éspri-a ki abité nan nou-an » (Rm 8, 11 ; cf. 1 Th 4, 14 ; 1 Co 6, 14 ; 2 Co 4, 14 ; Ph 3, 10-11).

990     Mo « chè »-a dézigné moun-nan nan kondision féblès li ak posibilité pou-l mouri-a (cf. Gn 6, 3 ; Ps 56, 5 ; Is 40, 6). « Réziréksion chè-a » vlé di apré lanmò-a sé pa sèlman lavi nanm-nan ki pa kapab mouri-a k-ap ginyin, min tou minm « kò lanmò nou-yo » (Rm 8, 11) ap rétounin viv ankò.
¬ [364]

991     Kouè nan réziréksion moun ki mouri-yo té yon éléman ésansièl lafoua krétyin-an dépi kòmansman-l. « Yon konviksion krétyin-yo : réziréksion mò-yo. Sé sa-k fè nou kouè » (Tertullien res. 1, 1) :
¬ [638]

« Kòman fè gin kèk nan pami nou ki di : pa gin réziréksion mò ? Si pa gin réziréksion mò, Kris-la pa résisité non plis tou ! Min si Kris-la pa résisité, prèch nou-an vid, lafoua nou-an vid tou […]. Koulié-a minm Kris-la résisité sot nan pami mò-yo, prémié frui nan pami sa-k t-ap dòmi-yo » (1 Co 15, 12-14. 20).

I. Réziréksion Kris-la épi pa nou-an

Révélasion Réziréksion-an ofiamézi

992     Sé ofiamézi Bondié té révélé réziréksion mò-yo bay pèp li-a. Éspérans nan réziréksion kò-a vîn prédominé kòm konsékans ki soti anndan lafoua nan Bondié Kréatè tout moun-nan, nanm ak kò. Kréatè sièl-la ak tè-a sé li-minm tou ki konsèvé Alians li-a fidèlman avèk Abraam ak désandans li-a. Sé nan doub pèspéktiv sa-a lafoua nan réziréksion-an kòmansé éksprimé-l. Nan éprèv yo-a, mati Makabé-yo té déklaré :
¬ [297]

« Roua tout tè-a ap fè nou lévé nan réziréksion lavi tout tan-an, nou minm ki mouri pou laloua-l yo » (2 M 7, 9). « Pito-m mouri nan min moun-yo, antan nou éspéré Bondié ap résisité nou » (2 M 7, 14 ; cf. 7, 29 ; Dn 12, 1-13).

993     Farizyin-yo (cf. Ac 23, 6) ak anpil moun nan tan Granmèt-la (cf. Jn 11, 24) t-ap tann réziréksion-an. Jézu anségné-l byin solid. Li réponn Saduséyin-yo ki nié sa : « Èské nou pa tronpé, antan nou pa konnin sa ki ékri yo, ni puisans Bondié ? » (Mc 12, 24). Lafoua nan réziréksion-an apuiyé sou lafoua nan Bondié ki « pa Bondié moun mouri, min Bondié vivan-yo » (Mc 12, 27).
¬ [575] [205]

994     Min gin plis toujou : Jézu fè lafoua nan réziréksion-an fè youn ansanm ak pròp Pèrsòn li : « Mouin sé réziréksion-an ak lavi-a » (Jn 11, 25). Sé Jézu li-minm, nan dènié jou-a, k-ap résisité sa-yo ki té kouè nan li (cf. Jn 5, 24-25 ; 6, 40) épi ki té manjé kò-l épi bouè san-l (cf. Jn 6, 54). Dépi kounié-a li bay yon sign ak yon garanti pou sa antan-l fè kèk moun ki mouri tounin réviv (cf. Mc 5, 21-42 ; Lc 7, 11-17 ; Jn 11), konsa li t-ap anonsé pròp Réziréksion –pa-l la ki poutan sou yon lòt plan. Osijè événman san parèy sa-a li palé kòm tankou sign Jonas-la (Mt 12, 40), sign Tanp-la (cf. Jn 2, 19-22) : li anonsé Réziréksion-l nan ki t-ap rivé toua jou apré yo fîn touyé-l la (cf. Mc 10, 34).
¬ [646] [652]

995     Témouin Kris-la sé « témouin réziréksion-l nan » (Ac 1, 22 ; cf. 4, 33), « ki té manjé, ki té bouè avèk li, apré-l té fîn résisité sot nan pami mò-yo » (Ac 10, 41). Éspérans krétyin-an nan réziréksion-an li maké toutantié ak rankont avèk Kris-la ki résisité-a. N-ap résisité minm jan avèk li, ansanm avèk li, palintèmédiè-l.
¬ [860] [655]

996     Dépi nan kòmansman-an, lafoua krétyin-an rankontré inkonpréansion ak opozision (cf. Ac 17, 32 ; 1 Co 15, 12-13). « Nan okinn lòt bagay réyèlman lafoua krétyin-an pa jouinn plis kontradiksion ak plis fòs, ak plis rézistans, ak plis fèmté épi obstinasion pasé osijè réziréksion chè-a » (S. Augustin, Psal. 88, 2, 5). An jénéral yo fasil admèt lavi moun-nan kòm moun kontinué apré lanmò-a yon fason spirituèl. Min kòman pou yo t-a fè kouè kò sa-a ki évidamman fèt pou mouri-a t-a kapab résisité pou lavi tout-an ?
¬ [643]

Kijan mò-yo ap résisité ?

997     Sa sa vlé di « résisité » ? Nan lanmò-a, séparasion nanm-nan ak kò-a, kò moun-nan tonbé an dékonpozision, pandan nanm-li avansé al rankontré Bondié, antan-l rété poutan nan atant pou-l tounin fè youn ak kò-l k-ap glorifié. Bondié, nan tout puisans li-a, ap tounin bay kò nou-yo lavi définitif ki pap kapab dékonpozé-a antan-l fè yo tounin fè youn ak nanm nou-yo pa pouvoua réziréksion Jézu-a.
¬ [366]

998     Kilès k-ap résisité ? Tout moun ki mouri-yo : « Sa-k té fè byin yo, sé pou réziréksion lavi-a, sa-k té fè mal yo minm sé pou réziréksion jijman-an » (Jn 5, 29 ; cf. Dn 12, 2).
¬ [1038]

999     Nan ki fason ? Kris-la té résisité ak pròp kò-l : « Gadé min-m yo ak pié-m yo, sé mouin minm minm » (Lc 24, 39) ; min li pa-t tounin nan lavi sou tè-a. Minm jan-an tou, nan li « tout moun ap résisité avèk pròp kò yo-a, sa yo ginyin kounié-a » (Cc. Latran IV : DS 801), min kò sa-a ap transfigiré nan yon kò gloua (Ph 3, 21), nan yon « kò éspri » (kò spirituèl) (1 Co 15, 44) :
¬ [640] [645]

« Yon moun kapab di : “Kijan mò yo ap lévé ? ak ki kalité kò y-ap vini ?”. Ou pa konprann, ou minm, sa-ou simin-an, li pa viv si-l pa mouri, ou minm ki simin-an, sé pa kò k-ap vîn apré-a ou simin, min sé yon grinn ki san po […]. Yo simin nan sa k-ap gaté, li lévé nan sa ki pap gaté ; […] mò-yo ap résisité intak […].  Fò kò sa-a k-ap gaté-a réyèlman abiyé avèk posibilité pou pa gaté-a, épi fò kò sa-a k-ap mouri-a abiyé avèk posibilité pou pa mouri » (1 Co 15, 35-37. 42. 52-53).

1000      « Kòman réziréksion-an ap fèt », sa dépasé imajinasion-nou ak intèlijans-nou ; sé sèlman nan lafoua nou kapab rivé ladan-l. Min patisipasion nou nan Ékaristi-a déja ba nou yon avangou transfigirasion kò nou-yo pa pouvoua Kris-la :
¬ [647]

« Minm jan réyèlman pin-an ki sot nan tè-a, antan-l résévoua invokasion Bondié-a, sé pa pin komin-an li yé ankò, min Ékaristi-a ki fèt ak dé réalité, sa-k sot sou tè-a ak sa-k sot nan sièl-la : konsa tou kò nou-yo antan yo résévoua Ékaristi-a yo pa kapab dékonpozé ankò, antan yo gin éspérans réziréksion-an » (S. Irénée, hær. 4, 18, 4-5)
¬ [1405]

1001     Kilè ? Définitivman « nan dènié jou-a » (Jn 6, 39-40. 44. 54 ; 11, 24) ; « nan finisman tè-a » (LG 48). Réyèlman, réziréksion mò-yo konékté yon fason intim ak Parouzi (Avènman) Kris-la (tounin Kris-la ap tounin-an) :
¬ [1038] [673]

« Paské Granmèt-la li-minm, sou lòd ak nan voua Chèf Anj-yo ak nan son tronpèt Bondié-a, l-ap désann sot nan sièl-la, épi moun-yo ki mouri nan Kris-la, y-ap résisité an prémié » (1 Th 4, 16).

Résisité avèk Kris-la

1002     Si sé vré Kris-la ap gin pou résisité nou « nan dènié jou-a », sé vré tou yon sètin fason nou déja résisité avèk Kris-la. Réyèlman vré, lavi krétyin-an, poutèt Éspri-Sin-an, sé déja yon patisipasion sou tè-a nan lanmò ak réziréksion Kris-la :
¬ [655]

« Nou antéré avèk li nan batèm-nan, nan li nou té résisité, antan nou mét lafoua nan aksion Bondié, li minm ki té résisité-l sot nan pami mò-yo […]. Si nou résisité ansanm avèk Kris-la, sé pou nou chèché bagay ki anro-yo, koté Kris-la chita adouat Bondié-a » (Col 2, 12 ; 3, 1)

1003     Moun ki kouè-yo, antan yo fè youn ak Kris-la gras a Batèm-nan, réyèlman yo déja patisipé nan lavi Kris-la ki résisité-a ki nan sièl-la (cf. Ph 3, 20), min lavi sa-a rété « kaché avèk Kris-la nan Bondié » (Col 3, 3). « Li résisité nou avèk li, li fè nou chita avèk li nan sièl-yo nan Jézu » (Ep 2, 6). Antan nou nouri ak kò Kris-la nan Ékaristi-a, nou déja fè pati kò li-a. Lè n-ap résisité nan dènié jou-a, « lè sa-a nou minm tou n-ap parèt avèk li nan gloua-a » (Col 3, 4).
¬ [1227] [2796]

1004     Nan tann jou sa-a, kò ak nanm moun ki kouè-a déja patisipé nan dignité pou égzisté « nan Kris-la » ; sé sa-k fè li gin égzijans pou-l réspékté pròp kò-l la, min tou kò lòt moun-yo, sitou lè l-ap soufri :
¬ [364] [1397]

« Kò-a […] pou Granmèt-la, épi Granmèt-la pou kò-a. Bondié réyèlman résisité Granmèt-la, l-ap résisité nou tou pa pouvoua-l. Èské nou pa konnin kò-nou sé manb Kris-la yo yé ? […] Nou pa mèt tèt-nou. […] Fè louanj Bondié, donk, nan kò-nou » (1 Co 6, 13-15. 19-20).

II. Mouri nan Kris Jézu

1005     Pou nou résisité avèk Kris-la nou doué mouri avèk Kris-la, nou doué « fè pélérinaj-la louin kò-a, pou nou prézan kot Granmèt-la » (2 Co 5, 8). Nan dépa sa-a (Ph 1, 23) lanmò-a yé-a, nanm-nan séparé ak kò-a. L-ap tounin fè youn ak kò-l ankò nan jou réziréksion mò-yo (cf. SPF 28).
¬ [624]

Lanmò-a

1006      « Dévan lanmò-a mistè kondision moun-nan parèt nan pi ro dégré » (GS 18). Nan yon sans, lanmò kò-a natirèl, min pou lafoua-a, an réalité, « pri travay péché-a sé lanmò » (Rm 6, 23 ; cf. Gn 2, 17). Épi pou sa-yo ki mouri nan lagras Kris-la, li sé yon patisipasion nan lanmò Granmèt-la, pou yo-minm tou yo kapab patisipé nan réziréksion-l nan (cf. Rm 6, 3-9 ; Ph 3, 10-11).
¬ [164, 1500]

1007     Lanmò-a sé finisman lavi sou tè-a. Tan-an ap méziré lavi nou-yo, nan déroulman-l nou chanjé, nou viéyi épi, tankou pou tout réalité ki vivan sou tè-a, lanmò parèt kòm finisman nòmal lavi-a. Aspè lanmò sa-a bay lavi nou-yo yon maché présé : sonjé kondision posibilité lanmò nou-an sèvi tou pou raplé nou tan nou ginyin pou réalizé lavi nou-an li limité :

« Sonjé Sa-a ki té kréyé-ou la pandan jou ou tou jèn-nan, anvan […] pousiè-a tounin nan tè-l la koté-l té soti-a, anvan éspri-a tounin kot Bondié, ki té bay li-a » (Qo 12, 1. 7).

1008     Lanmò sé konsékans péché-a. Antan l-ap intèprété yon fason otantik sa Sint-Ékritu-a déklaré (cf. Gn 2, 17 ; 3, 3 ; 3, 19 ; Sg 1, 13 ; Rm 5, 12 ; 6, 23) ansanm ak Tradision-an, Majistè l’Égliz-la anségné lanmò-a antré sou tè-a akòz péché moun-nan (cf. DS 1511). Minm si moun-nan gin yon natu ki kapab mouri, Bondié té déstiné-l pou-l pa-t mouri. Sé poutèt sa lanmò-a kontrè a projè Bondié Kréatè-a té ginyin-an épi li antré sou tè-a kòm konsékans péché-a (cf. Sg 2, 23-24). « Lanmò […] kò-a, sa moun-nan pa t-ap sibi-a si-l pa-t fè péché-a » (GS 18), sé « dènié ènmi » moun-nan doué ranpòté viktoua sou li-a (cf. 1 Co 15, 26).
¬ [401] [376]

1009     Kris-la transfòmé lanmò-a. Jézu, Pitit Bondié-a, li-minm tou li té soufri lanmò-a, kòm kondision ki pròp pou moun-nan. Min li-minm malgré tranbléman li té gin dévan-l (cf. Mc 14, 33-34 ; He 5, 7-8), li té aksépté-l nan yon désizion soumision total épi lib bay volonté Papa-l la. Obéyisans Jézu-a transfòmé malédiksion lanmò-a an bénédiksion (cf. Rm 5, 19-21).
¬ [612]

Signifikasion lanmò krétyin-an
¬ [1681 - 1690]

1010     Poutèt Kris-la, lanmò krétyin-an gin yon sans pozitif. « Pou mouin minm viv sé Kris-la, épi mouri sé yon avantaj » (Ph 1, 21). « Paròl-la sètin ; sèké, si nou mouri avèk li, n-ap viv ansanm avèk li » (2 Tm 2, 11). Nouvoté ésansièl lanmò krétyin-an yo jouinn li nan sa : krétyin-an, palintèmédiè Batèm-nan déja « mouri avèk Kris-la » sakramantèlman, pou-l ka viv nan nouvoté lavi-a ; si nou mouri nan lagras Kris-la, lanmò fizik-la akonpli « lanmò ak Kris-la » épi konsa li réalizé inkòporasion-nou nan aksion rédanmsion-l nan :
¬ [1220]

« Li bon pou mouin pou-m mouri nan (ϵἰς) Kris Jézu, plis pasé pou-m t-a kòmandé kòm roua sou bout tè-a. Sé li-minm m-ap chèché, li ki té mouri pou nou; sé li-minm mouin vlé, li ki té résisité pou nou. Nésans mouin ap proché […]. Kité-m résévoua limiè klè-a; lè m-a rivé la, m-ap yon moun » (S. Ignace d’Antioche, Rom. 6, 1-2).

1011     Nan lanmò-a, Bondié rélé moun-nan vîn jouinn li. Sé poutèt sa, parapò a lanmò-a krétyin-an kapab ékspérimanté dézi ki sanblé ak pa sin Pòl-la : « Mouin anvi pou-m mouri pou-m al rété avèk Kris-la » (Ph 1, 23) ; épi li kapab transfòmé pròp lanmò-l pou-l tounin yon akt obéyisans épi rinmin aléga Papa-a dapré égzanp Kris-la (cf. Lc 23, 46) :
¬ [1025]

« Rinmin-m nan krisifié ; […] gin yon dlo vivan k-ap palé nan mouin, k-ap di-m sou paranndan : “Vini jouinn Papa-a” » (S. Ignace d’Antioche, Rom. 7, 2).
« Kòm mouin vlé ouè ou, mouin anvi mouri » (Ste. Thérèse de Jésus, vida 1).
« Mouin pap mouri, m-ap antré nan lavi-a » (Ste. Thérèse de l’Enfant-Jésus, verba).

1012     Fason krétyin-an ouè lanmò-a (cf. 1 Th 4, 13-14) li éksprimé yon jan byin klè nan litiji l’Égliz-la :

« Granmèt, réyèlman vré, lavi moun pa-ou yo, pa janm pèdi nèt, sé chanjé li chanjé. Lè kay nou té rété ladan-an krazé, sé yon kay pou tout tan, ou fè-n jouinn nan sièl-la » (MR, Préface des défunts).

1013     Lanmò sé finisman pèlérinaj moun-nan sou tè-a, tan lagras ak mizérikòd Bondié té ofri-l pou-l kapab réalizé lavi-l sou tè-a dapré projè Bondié-a épi désidé osijè déstiné final-li. « Lè yon sèl déroulman lavi-nou sou tè-a fini » (LG 48), nou pap tounin nan lòt lavi sou tè-a ankò. « Déstiné moun-yo sé pou yo mouri yon sèl foua » (He 9, 27). Pa gin « réinkarnasion » apré lanmò-a.

1014     L’Égliz-la ankourajé nou pou nou préparé lè lanmò nou-an (« Anba lanmò sibit nou pa-t prévoua, délivré nou, Granmèt » : ansyin Litani sin-yo), pou nou priyé Manman Bondié-a intèsédé pou nou « nan lè nou prèt pou mouri » (priyè « Ave Maria »), pou nou konfié nou bay sin Jozèf, patron pou byin mouri-a :
¬ [2676 - 2677]

« Konsa nan tout sa ou-ap fè épi pansé, ou doué konsidéré sé kòmsi ou t-apral mouri tousuit. Si-ou t-a gin yon bon konsians, ou pa t-ap krinn lanmò-a ditou. Li pi bon pou fè atansion péché-a pasé pou éséyé fui lanmò-a. Si jodi-a ou pa paré, kòman ou-ap fè paré démin ? » (Imitation du Christ 1, 23, 1).

« Louanj pou ou, Granmèt mouin,
pou sè-nou lanmò kò-a,
sa okinn moun ki vivan pa ka chapé anba-l la.
Malè pou moun-yo k-ap mouri nan péché mòtèl-yo ;
kontantman pou moun-yo l-ap jouinn nan trè sint volonté-ou yo,
paské dézièm lanmò-a pap fè-l okinn mal » (S. François d’Assise, cant.).

Rézimé

1015     « Chè-a sé gon (pivo) sové-a » (« Caro salutis est cardo ») (Tertullien, res. 8, 2). Nou kouè nan Bondié ki kréatè chè-a ; nou kouè nan Paròl-la ki tounin chè pou-l kapab rachté chè-a ; nou kouè nan réziréksion chè-a, dènié bout kréasion-an épi rédanmsion chè-a.

1016     Palintèmédiè lanmò-a nanm-nan séparé ak kò-a, min nan réziréksion-an Bondié ak tounin bay lavi ki pa kapab dékonpozé-a pou kò nou-yo k-ap transfòmé, antan-l tounin fè-l fè youn ak nanm-nan. Minm jan Kris-la résisité-a épi l-ap viv pou tout tan-an, nou tout n-ap résisité nan dènié jou-a.

1017     « Nou kouè […] nan véritab réziréksion chè sa-a nou poté kounié-a » (DS 854). Poutan yo simin nan tonbo-a yon kò ki kapab dékonpozé, l-ap résisité yon kò ki pa kapab dékonpozé (cf. 1 Co 15, 42), yon « kò spirituèl » (1 Co 15, 44).

1018     Kòm konsékans péché orijinèl-la, moun-nan doué sibi lanmò kò-a « sa li t-ap chapé sot anba-l […] si-l pa-t fè péché-a » (GS 18).

1019     Jézu, Pitit Bondié-a, soufri lanmò-a pou nou, libréman, nan yon soumision total épi lib bay volonté Bondié Papa-l. Lanmò-l la ranpòté viktoua sou lanmò-a, antan-l ouvri posibilité sové-a pou tout moun.

 

Gid

ATIK 12
« Mouin kouè
nan lavi ki pap janm fini-an »

1020     Krétyin-an ki fè pròp lanmò pa-l fè youn ak lanmò Jézu-a, li ouè lanmò-a tankou rivé koté Kris-la yé-a épi antré nan lavi pou tout tan-an. Lè l’Égliz-la té fîn di dènié paròl padon absolusion-an sou krétyin k-ap mouri-a, épi li té maké-l ak dènié onksion k-ap ba-l fòs-la épi li té ba-l Kris-la nan viatik-la kòm nouritu pou rout-la, li palé avèk li ak dousè asirans :
¬ [1523 - 1525]

« Ou mèt pati sot sou tè sa-a, nanm krétyin, o non Bondié Papa-a ki gin tout pouvoua-a, li minm ki té kréyé-ou la, o non Jézu-Kri Pitit Bondié vivan-an, ki té soufri pou ou-a, o non Éspri-Sin-an, ki té vidé nan ou-a ; jodi-a sé pou plas ou-a an pè ni koté-ou abité-a kot Bondié nan Siyon ki sin-an, avèk sint Vièj Mari Manman Bondié, avèk sin Jozèf, épi tout Anj ak sin Bondié yo. […] Rétounin kot sa-k té fè-ou la, li minm ki té fòmé-ou sot nan labou tè-a. Ou minm donk k-ap soti nan lavi sa-a, sé pou Sint Mari, Anj-yo ak tout Sin-yo al rankontré-ou. […] Sé pou-ou gadé Rédanmtè-ou la fas a fas épi sé pou-ou joui kontanplasion Bondié-a pou tout tan gin tan » (OEx " Commendatio animæ ").
¬ [2677, 336]

I. Jijman patikilié-a

1021     Lanmò-a mét finisman nan lavi moun-nan kòm yon tan ki té ouvri pou aksépté oubyin réjté lagras Bondié-a ki manifésté nan Kris-la (cf. 2 Tm 1, 9-10). Nouvo Téstaman-an palé osijè jijman-an sitou nan pèspéktiv rankont final ak Kris-la nan dézièm Avènman-l nan, min pliziè foua tou li déklaré chak moun jouinn sa-l mérité tousuit apré lanmò-a dapré aksion-l yo épi lafoua li-a. Parabòl pòv Lazar-la (cf. Lc 16, 22) épi paròl Kris-la sou koua-a pou bon laron-an (cf. Lc 23, 43), minm jan ak lòt tèks Nouvo Téstaman-an (cf. 2 Co 5, 8 ; Ph 1, 23 ; He 9, 27 ; 12, 23) palé osijè dènié déstiné nanm-nan (cf. Mt 16, 26) ki kapab diféran pou youn ak pou lòt.
¬ [1038] [679]

1022     Chak moun résévoua dépi lè-l mouri sa-l mérité pou tout tan-an nan nanm-li ki pa kapab mouri-a nan yon jijman patikilié ki rapòté lavi yo bay Kris-la soua palintèmédiè purifikasion-an (cf. Cc. Lyon : DS 857-858 ; Cc. Florence : DS 1304-1306 ; Cc. Trente : DS 1820), soua pou antré tousuit nan kontantman anplin sièl-la (cf. Benoît XII : DS 1000-1001 ; Jean XXII : DS 990), soua pou kondané-l tousuit pou tout tan (cf. Benoît XII : DS 1002).
¬ [393]

« Nan asouè y-ap égzaminé-ou sou rinmin-an » (S. Jean de la Croix, dichos 64)
¬ [1740]

II. Sièl-la

1023     Moun-yo ki mouri nan lagras-la épi zanmi Bondié épi ki pròpté nèt, y-ap viv pou tout tan ak Kris-la. Pou tout tan yo sanblé ak Bondié paské yo ouè-l « jan-l yé-a » (1 Jn 3, 2), « fas a fas » (cf. 1 Co 13, 12 ; Ap 22, 4) :
¬ [954]

« Ak otorité apostolik-la nou défini : dapré dispozision jénéral Bondié-a, nanm tout sin-yo […] épi lòt fidèl défin-yo apré yo té résévoua Batèm Kris-la ki sakré-a, koté pa gin anyin pou nétouayé ankò, lè yo mouri, […] oubyin si lè sa-a té ginyin oubyin ginyin kichòy ki pou pròpté nan yo, lè yo fîn purifié apré lanmò yo-a […] minm anvan yo rétounin pran kò yo-a épi jijman jénéral-la, dépi apré Asansion Sovè-a Granmèt nou Jézu-Kri nan sièl-la, yo té nan sièl, yo nan sièl é y-ap nan sièl, Rouayòm sièl-yo épi paradi sièl-la avèk Kris-la, antan yo réyini ak asanblé sin zanj-yo, épitou dépi apré soufrans ak lanmò Granmèt Jézu-Kri yo té ouè épi yo ouè sa Bondié yé-a nan yon vizion imédia épi minm fas-a-fas san médiasion okinn kréatu » (Benoît XII : DS 1000 ; cf. LG 49).

1024     Pèféksion lavi sa-a ak Trè Sint Trinité-a, kominion lavi sa-a avèk li-a, avèk Vièj Mari, anj-yo épi tout sin-yo yo rélé-l « sièl ». Sièl-la sé dènié aboutisman épi akonplisman sa moun-yo anvi ki pi profon, sitiasion kontantman anplin nan pi ro dégré-a épi définitif-la.
¬ [260, 326, 2734, 1718]

1025     Viv nan sièl-la sé « rété avèk Kris-la » (cf. Jn 14, 3 ; Ph 1, 23 ; 1 Th 4, 17). Moun yo chouazi-yo ap viv « nan li », min la yo konsèvé, pi plis toujou yo jouinn, pròp idantité pa-yo, pròp non pa-yo (cf. Ap 2, 17) :
¬ [1011]

« Lavi-a réyèlman sé égzisté avèk Kris-la, paské koté Kris-la yé sé la Rouayòm-nan yé » (S. Ambroise, Luc. 10, 121: PL 15, 1834A).

1026     Ak Lanmò-l épi Réziréksion-l, Jézu-Kri « ouvri » sièl-la pou nou. Lavi moun ki nan kontantman anplin-yo sé posédé anplin frui Rédanmsion-an Kris-la réalizé-a li-minm ki asosié nan gloua li-a nan sièl-la sa-yo ki té kouè nan li épi ki té rété fidèl nan fè volonté-l. Sièl-la sé kominoté kontantman tout moun-yo ki té inkòporé nèt-alé nan li.
¬ [793]

1027     Mistè kontantman kominion sa-a avèk Bondié épi avèk tout sa-yo ki nan Kris-la dépasé tout konpréansion ak tout réprézantasion. Sint-Ékritu-a palé nou osijè-l nan imaj : lavi, limiè, lapè, résépsion nòs, divin Rouayòm-nan, kay Papa-a, Jéruzalèm sièl-la, paradi-a : « Sa jé pa-t ouè, ni zòrèy pa-t tandé, sa ki pa-t monté nan kè moun, sa Bondié té paré pou sa-yo ki rinmin-l nan » (1 Co 2, 9).
¬ [959, 1720]

1028     Bondié, poutèt li dépasé tout bagay (transandan), yo pa kapab ouè-l jan-l yé-a sof si li-minm li ouvri mistè li-a bay moun-nan kontanplé-l épi li ba li kapasité pou sa. Kontanplasion Bondié sa-a nan gloua sièl-la, l’Égliz-la rélé-l « vizion béatifik » :
¬ [1722] [163]

« Ki kalité gloua sa ap yé épi ki kantité kè kontan pou yo admèt ou ouè Bondié, gin onè pou patisipé nan kè kontan sové-a ak limiè pou tout tan-an ak Kris Granmèt Bondié-ou la, […] joui plézi lavi ki pa kapab mouri-a yo ba ou avèk moun kòrèk-yo épi zanmi Bondié-yo nan Rouayòm sièl-yo » (S. Cyprien, ep. 56, 10, 1 : PL 4, 357B).

1029     Nan gloua sièl-la, sa-k nan kontantman-yo kontinué kontan akonpli volonté Bondié parapò a lòt moun-yo épi tout kréasion-an. Yo déja ap kòmandé kòm roua ak Kris-la ; avèk li « y-ap kòmandé kòm roua pou tout tan gin tan » (Ap 22, 5 ; cf. Mt 25, 21. 23).
¬ [956] [668]

III. Purifikasion final-la oubyin Purgatoua-a

1030     Moun ki mouri nan lagras-la épi zanmi Bondié, min ki pa fîn purifié nèt, minm si yo gin asirans yo sové pou tout tan-an, yo soufri yon purifikasion apré lanmò yo-a, pou yo kapab rivé gin kondision sin ki nésésè pou antré nan kè kontan sièl-la.

1031     L’Égliz-la rélé Purgatoua purifikasion final moun yo chouazi-yo ki diféran totalman ak chatiman kondané-yo. L’Égliz-la té fòmulé doktrîn ki gin rapò ak purgatoua-a sitou nan Konsil Florans-la (cf. DS 1304) épi Trant-la (cf. DS 1820 ; 1580). Tradision l’Égliz-la, antan-l fè référans ak kèk tèks Sint-Ékritu-a (parégzanp 1 Co 3, 15 ; 1 P 1, 7), palé osijè yon difé k-ap purifié :
¬ [954, 1472]

« Osijè kèk fot ki léjè yo doué kouè gin yon difé k-ap purifié anvan jijman-an, dapré sa vérité-a té di paské si yon moun blasfémé kont Sint-Éspri-a yo pap padonnin-l sa ni nan sièk sa-a ni nan sièk k-ap vini-an (Mt 12, 31). Nan santans sa-a yo fè konprann gin fot yo kapab rinmèt nan sièk sa-a, kèk lòt minm nan sièk k-ap vini-an » (S. Grégoire le Grand, dial. 4, 39).

1032     Ansègnman sa-a apuiyé tou sou pratik priyè pou défin-yo, sa Sint-Ékritu-a déja palé osijè-l la : « Sé pousa [Juda Makabé] fè sakrifis padon pou mò-yo, pou yo té kapab délivré anba péché-a » (2 M 12, 46). Dépi prémié tan l’Égliz-la yo té vénéré souvni défin-yo épi yo té prézanté priyè pou yo, sitou Sakrifis ékaristik-la (cf. DS 856), pou antan yo purifié yo rivé nan vizion béatifik Bondié-a. L’Égliz-la rékòmandé tou fè lacharité, gin induljans épi aksion pénitans pou défin-yo :
¬ [958] [1371] [1479]

« Nou poté yo sékou épi nou fè sonjé yo. Si pitit Jòb-yo té jouinn pitié ak sakrifis papa yo-a (cf. Jb 1, 5), poukisa ou t-a douté si sa nou ofri pou sa-k alé-yo t-a kapab ba yo kèk konsolasion ? […] An nou pa fè parès nan poté sa-k alé-yo konkou épi ofri priyè pou yo » (S. Jean Chrysostome, hom. in 1 Cor. 41, 5 : PG 61, 361C).

IV. Lanfè-a

1033     Nou pa kapab fè youn ak Bondié sof si libréman nou chouazi rinmin-l. Min nou pa kapab rinmin Bondié, si nou fè péché grav kont li-minm, kont prochin-nou oubyin kont pròp tèt-nou : « Tout moun ki rayi frè-l, li sé kriminèl, nou konnin okinn kriminèl pa gin lavi tout tan-an ki rété nan li » (1 Jn 3, 15). Granmèt nou-an té avèti nou n-ap séparé avèk li si nou réfizé alé dévan bézouin grav pòv-yo épi sa-k piti-yo ki frè-l yo (cf. Mt 25, 31-46). Mouri nan éta péché mòtèl san nou pa répanti épi san nou pa akéyi rinmin mizérikòd Bondié-a, sa vlé di rété séparé pou tout tan parapò a li poutèt pròp choua nou fè libréman. Ak mo « lanfè »-a yo dézigné  sitiasion mété pròp tèt-nou définitivman andéyò kominion ak Bondié épi ak sa-k nan kontantman anplin-yo.
¬ [1861] [393] [633]

1034     Jézu palé pliziè foua osijè « jéèn » difé ki pap étinn-nan (cf. Mt 5, 22. 29 ; 13, 42. 50 ; Mc 9, 43-48), ki rézèvé pou moun ki réfizé kouè épi konvèti jous nan finisman lavi yo, épi koté yo kapab pèdi an minm tan ni nanm ni kò (cf. Mt 10, 28). Jézu anonsé ak paròl sévè : « Pitit moun-nan ap voyé Anj li-yo, y-ap ranmasé tout moun k-ap fè lòt-yo tonbé-yo, ak tou sa k-ap fè péché, y-ap ouété yo sot nan péyi-roua-a, épi y-ap jété yo nan boukan difé-a » (Mt 13, 41-42), épi li-minm l-ap prononsé kondanasion-an : « Ralé kò-nou sot sou mouin, nou minm ki madichonnin, al nan difé tout tan-an ! » (Mt 25, 41).

1035     Ansègnman l’Égliz-la déklaré lanfè-a égzisté épi sé pou tout tan. Nanm moun-yo ki mouri nan éta péché mòtèl yo désann tousuit apré lanmò-a nan lanfè-a koté yo soufri chatiman lanfè-a, « difé pou tout tan-an » (cf. DS 76 ; 409 ; 411 ; 801 ; 858 ; 1002 ; 1351 ; 1575 ; SPF 12). Chatiman prinsipal lanfè-a sé séparasion ak Bondié pou tout tan, li-minm sèl koté moun-nan kapab gin lavi ak kontantman anplin yo kréyé-l pou li-a épi li anvi-a.
¬ [393]

1036     Déklarasion Sint-Ékritu-yo épi ansègnman l’Égliz-la osijè lanfè-a sé yon apèl pou pran résponsabilité-a ki fè chak moun doué sèvi ak libèté-l antan-l konsidéré déstiné pou tout tan-an. An minm tan, sé yon apèl présé pou konvèsion-an yo yé : « Antré nan pòt ki séré-a, paské pòt-la laj, rout-la gran, sa-k kondui nan lanmò-a, épi sé anpil moun ki antré ladan-l. Sé pa ti kras séré pòt-la séré, sé pa ti kras jinnin rout-la jinnin, sa-k kondui nan lavi-a, min sé yon ti kras moun ki jouinn li ! » (Mt 7, 13-14) :
¬ [1734] [1428]

« Min kòm nou pa konnin ni ki jou ni ki lè, dapré avètisman Granmèt-la, nou doué ap véyé san rété pou, lè nou fini kous yon sèl lavi nou ginyin sou tè-a, nou kapab antré ak li pou nòs-la épi nou mérité pou yo konté nou nan pami sa ki béni-yo, épi pou sé pa tankou mové sèvitè parésé-yo yo ba nou lòd désann nan difé pou tout tan-an, nan fènoua déyò-yo koté ap gin rèl ak manjé dan-an » (LG 48).

1037     Bondié pa prédéstiné pèsonn pou-l al nan lanfè (cf. DS 397 ; 1567) ; pou sa fèt réyèlman fòk gin yon réjè volontè parapò a Bondié (péché mòtèl) épi yon pèsistans nan li jouskalafin. L’Égliz-la nan litiji ékaristik-la épi nan priyè li fè chak jou pou fidèl li-yo ki défin, ap mandé mizérikòd Bondié-a, li minm ki pa vlé « pou kèk péri, min ki vlé pou tout moun tounin fè pénitans » (2 P 3, 9) :
¬ [162] [1014, 1821]

« Granmèt, tanpri, aksépté sa n-ap ofri-ou la ansanm ak tout fanmi ou-an. Toujou fè kè-nou pozé. Fè nou chapé anba pinision ki pap janm fini-an. Mété nou ansanm ak tout moun ou chouazi-yo » (MR, Canon Romain 88).

V. Dènié jijman-an
¬ [678 - 679]

1038     Réziréksion pou tout moun ki mouri-yo, « ni pou sa-k kòrèk yo, ni pou sa-k pa kòrèk-yo » (Ac 24, 15), ap vini anvan dènié Jijman-an. Lè sa-a, « lè-a ap rivé, koté tout sa ki nan kavo-yo, y-ap tandé voua […] [Pitit moun-nan] y-ap soti, sa-k té fè byin-yo, sé pou réziréksion lavi-a, sa-k té fè mal-yo minm sé pou réziréksion jijman-an » (Jn 5, 28-29). Lè sa-a Kris-la ap vini « nan gloua-li, épi tout anj-yo avèk li […]. L-ap rasanblé tout nasion-yo dévan-l, l-ap séparé yo youn sot kot lòt, tankou yon gadyin séparé mouton-yo ak bouk-yo. L-ap mét mouton-yo kanpé adouat li, bouk-yo agoch li. […] Sa-yo apral nan chatiman tout tan-an, moun kòrèk-yo minm apral nan lavi tout tan-an » (Mt 25, 31. 32. 46).
¬ [1001, 998]

1039     Sé dévan Kris-la ki vérité-a, vérité osijè rélasion chak moun avèk Bondié pral manifésté définitivman (cf. Jn 12, 49). Jijman dènié-a ap révélé-l, jous nan dènié konsékans li-yo, sa chak moun té fè ki byin oubyin sa-l pa-t vlé fè pandan déroulman lavi-l sou tè-a :
¬ [678]

« Yo kinbé tout sa méchan-yo fè épi yo pa konnin, joustan Bondié nou-an vini aklè, épi li pap rét an silans » (Ps 50, 3) [...]. Apré sa l-ap viré kot sa-yo ki agoch li-a : Pòv ti piti mouin-yo mouin té mété sou tè-a pou nou. Mouin minm tankou tèt – sé sa l-ap di – mouin té chita nan sièl-la adouat Papa-a, min manb mouin-yo t-ap soufri sou tè-a, manb mouin-yo té nan bézouin sou tè-a. Si nou té bay manb mouin-yo, sa nou t-ap bay-la t-ap rivé nan tèt-la. Épi n-a konnin mouin té mété pòv ti piti mouin-yo lè-m té mété yo sou tè-a pou nou, mouin té établi yo kòm komisionè pou nou pou yo té poté sa nou fè yo nan trézò mouin-an. Epi nou pa dépozé anyin nan min-yo, poutèt sa nou pap jouinn anyin bò koté-m » (S. Augustin, serm. 18, 4, 4 : PL 38, 130-131).

1040     Jijman dènié-a ap rivé lè Kris-la ap rétounin nan gloua-a. Sé Papa-a sèlman ki konnin lè-a ak jou-a, sé li-minm sèl ki désidé Avènman-l nan. Palintèmédiè Pitit li-a Jézu-Kri, lè sa-a l-ap prononsé paròl définitif li-a sou tout istoua-a. N-ap konnin dènié signifikasion tout travay kréasion-an ak tout Dispozision pou sové nou-an (Économie du salut) épi n-ap konprann chémin ékstraòdinè koté providans li-a té pasé pou-l kondui tout bagay nan dènié aboutisman yo. Dènié jijman-an ap révélé jistis Bondié trionfé sou tout injistis kréatu-l yo té komèt épi rinmin-l nan pi fò pasé lanmò-a (cf. Ct 8, 6).
¬ [637] [314]

1041     Anons dènié jijman-an ap rélé pou konvèsion-an pandan Bondié bay moun-yo yon « tan favorab » épi yon « jou pou sové moun yo » (2 Co 6, 2). Li inspiré krintif pou Bondié. Li pousé nan jistis Rouayòm Bondié-a. Li anonsé « éspérans ki sin-an » (Tt 2, 13) rétou Granmèt-la, k-ap vini pou « fè ouè gloua-l nan sin-l yo épi fè admiré-l nan tout sa-k kouè-yo » (2 Th 1, 10).
¬ [1432] [2854]

VI. Éspérans nouvo sièl-yo ak nouvo tè-a

1042     Nan finisman tan-yo, Rouayòm Bondié-a ap rivé nan plénitud-li. Apré Jijman inivèsèl-la, moun ki kòrèk-yo ap kòmandé kòm roua pou tout tan ak Kris-la, antan yo glorifié nan kò yo ak nan nanm yo, épi inivè-a toutantié ap rénouvlé :
¬ [769] [670]

Lè sa-a l’Égliz-la « nan gloua sièl-la l-ap jouinn akonplisman-l, lè […] ansanm ak ras moun-nan, tout inivè tè-a ki fè youn yon fason séré ak moun-nan épi ki rivé nan aboutisman-l gras a moun-nan, ap réstoré nèt nan pèféksion nan Kris-la » (LG 48).
¬ [310]

1043     Rénouvèlman sékrè sa-a k-ap transfòmé tout moun épi tout tè-a, Sint-Ékritu-a rélé-l « nouvo sièl-yo ak nouvo tè-a » (2 P 3, 13 ; cf. Ap 21, 1). Sé sa ki pral réalizasion définitif projè Bondié-a : « Réprann tout bagay nan tèt nan Kris-la, sa-k nan sièl-yo ak sa-k sou tè-a » (Ep 1, 10).
¬ [671] [280] [518]

1044     Nan « tout bagay nouvo » sa-a (Ap 21, 5), nan Jéruzalèm sièl-la, Bondié ap abité pami moun-yo. « L-ap suiyé tout dlo sot nan jé yo, pap gin lanmò, ni dèy, ni rèl, ni doulè ankò ; paské prémié bagay-yo pati » (Ap 21, 4 ; cf. 21, 27).

1045     Pou moun-nan, achèvman sa-a ap réalizasion dènié fason pou ras moun-nan vîn fè youn jan Bondié té vlé-l dépi kréasion-an sa l’Égliz-la ki an pèlérinaj-la sé « tankou sakréman »-l nan (LG 1). Moun-yo k-ap fè youn ak Kris-la, y-ap fòmé kominoté rachté-yo, « Vil » Bondié « ki sin-an » (Ap 21, 2), « Madanm-nan, Épouz Mouton-an » (Ap 21, 9). Pap gin okinn péché ankò k-ap blésé-l, pap gin salté (cf. Ap 21, 27), pap gin égoyism ki détrui kominoté moun-yo sou tè-a oubyin ki blésé-l. Vizion béatifik-la koté Bondié ap ouvri bay sa yo chouazi-yo yon fason ki pap janm fini, pral tounin sous kontantman anplin, lapè épi kominion youn ak lòt.
¬ [775] [1404]

1046     Kanta tout inivè-a, Révélasion-an déklaré kijan réalité matérièl-la ak moun-nan gin yon déstin ki komin afon :

« Réyèlman kréasion-an ap tann révélasion pitit Bondié yo […] li gin éspérans. Sèké kréasion-an li minm tou ap délivré sot anba ésklavaj dékonpozision-an […]. Nou konnin réyèlman tout kréatu ap jémi, ap anfanté jous koulié-a. Sé pa sèlman yo minm, min nou minm tou ki gin prémié kado Éspri-a, n-ap plinn anndan kè nou, antan n-ap tann […] rédanmsion kò nou-an » (Rm 8, 19-23).
¬ [349]

1047     Sé poutèt sa, inivè vizib-la déstiné, li-minm tou, pou-l transfòmé : « Donk li doué li minm tou rétounin nan prémié kondision-l nan pou-l nan sèvis moun kòrèk-yo san okinn anpèchman » (S. Irénée, hær. 5, 32, 1), antan-l patisipé nan glorifikasion yo-a nan Jézu-Kri ki résisité-a.

1048      « Nou pa konnin ki lè tè-a ak ras moun-nan ap rivé nan achèvman yo, ni nou pa okouran fason tout bagay pral transfòmé.  Antouka l-ap pasé, figi tè sa-a ki défòmé akoz péché-a, min yo aprann nou Bondié préparé yon nouvo abitasion épi yon nouvo tè koté jistis-la ap abité, épi nan kontantman anplin sa-a tout anvi lapè ki monté nan kè moun-yo ap akonpli épi dépasé mézi » (GS 39, § 1).
¬ [673]

1049     « Poutan tann n-ap tann yon tè nouvo-a pa doué éliminé, min okontrè révéyé, intérè pou kiltivé tè sa-a koté kò nouvo fanmi moun-nan ap grandi épi déja fè ouè tankou yon lonbraj nouvo sièk-yo.  Sé pou sa, minm si yo doué pran souin byin distingé progrè tè-a parapò a Péyi-roua Kris-la, min poutèt progrè sa-a pèmèt òganizé sosiété moun-nan pi byin, li gin anpil inpòtans pou Péyi-roua Bondié-a » (GS 39, § 2).
¬ [2820]

1050     « Réyèlman, byin dignité moun-nan, kominion fratènèl-la ak libèté-a, sa vlé di, tout byin sa-yo ki frui natu-nou ak travay-nou, apré nou fín gayé yo sou tè-a nan Éspri Granmèt-la épi dapré lòd li-a, n-ap jouinn yo ankò apré, byin pròpté sot anba tout salté, kléré ak limiè épi transfigiré, lè Kris-la ap rinmèt Papa-a rouayòm pou tout tan-an épi sou tout bagay-la » (GS 39, § 3 ; cf. LG 2). Lè sa-a Bondié ap « tout bagay nan tout moun » (1 Co 15, 28), nan lavi pou tout tan-an :
¬ [1709] [260]

« Lavi réyèl-la épi tout bon vré-a sé Papa-a palintèmédiè Pitit-la nan Éspri-Sin-an k-ap vidé nan tout moun kado sièl-yo tankou nan yon sous : épi poutèt jan li bon pou nou, yo vrèman promèt byin lavi pou tout tan-an pou nou-minm tou moun-yo » (S. Cyrille de Jérusalem, catech. ill. 18, 29 : PG 33, 1049).

Rézimé

1051     Chak moun nan nanm-li ki pa kapab mouri-a, dépi lè-l mouri, li résévoua nan jijman patikilié-a sa-l mérité nan min Kris-la, jij moun k-ap viv ak moun ki mouri-yo.

1052     « Nou kouè nanm tout moun ki mouri nan lagras Kris-la […] yo fòmé pèp Bondié-a apré lanmò-a, lanmò sa-a k-ap dérui nèt nan jou réziréksion-an lè nanm sa-yo ap tounin fè youn ak kò yo » (SPF 28).

1053     « Nou kouè foul nanm sa-yo ki rasanblé ak Jézu épi Mari nan paradi-a, yo fòmé l’Égliz  sièl-la, koté antan y-ap joui kontantman anplin pou tout tan-an, yo ouè Bondié jan-l yé-a épi nan diféran dégré yo asosié ak sin zanj-yo nan gouvènman Bondié sou réalité-yo, sa Kris-la ki nan gloua-a ap égzèsé-a, antan y-ap intèsédé pou nou épi yo édé féblès nou-an nan pliziè fason antan y-ap pran souin nou tankou frè » (SPF 29).

1054     Moun-yo ki mouri nan lagras épi zanmi Bondié, min ki pa purifié alapèféksion, minm si yo gin asirans osijè sové yo sové pou tout tan-an, yo sibi yon purifikasion apré lanmò yo-a pou yo kapab vîn gin nivo lavi sin ki nésésè-a pou antré nan kè kontan Bondié-a.

1055     Poutèt « kominion sin-yo », l’Égliz-la rékòmandé défin-yo bay mizérikòd Bondié épi li ofri priyè pou yo, sitou sin Sakrifis ékaristik-la.

1056     Antan l’Égliz-la suiv égzanp Kris-la, li avèti fidèl-yo osijè « réalité lanmò pou tout tan-an ki tris épi ki bay chagrin » (DCG 69), sa yo rélé « lanfè-a » tou.

1057     Prinsipal chatiman lanfè-a sé séparasion ak Bondié pou tout tan-an, li-minm sèl koté moun-nan kapab gin lavi épi kontantman anplin-an, sa yo kréyé-l pou li-a épi sa li-minm li anvi-a.

1058     L’Égliz-la priyé pou pèsonn moun pa pèdi : « Granmèt, […] pa janm kité-m séparé-m avè-ou » (Misèl Romin, Priyè anvan kominion, 132). Si sé vré pèsonn moun pa kapab sové pròp tèt-li, sé vré tou Bondié « vlé pou tout moun sové » (1 Tm 2, 4) épi bò koté-l « tout bagay posib » (Mt 19, 26).

1059     « Trè Sint Égliz Ròm-nan kouè solidman épi déklaré solidman, […] nan jou Jijman-an tout moun ap parèt dévan tribinal Kris-la avèk kò yo, pou yo rann kont osijè sa yo té fè » (DS 859 ; cf. DS 1549).

1060     Nan finisman tan-yo, Rouayòm Bondié-a ap rivé nan plénitud-li. Lè sa-a sa-k kòrèk-yo ap roua pou tout tan ak Kris-la ak kò yo épi ak nanm yo ki glorifié, épi minm inivè matérièl-la ap transfòmé. Lè sa-a Bondié ap « tout bagay nan tout moun » (1 Co 15, 28), nan lavi pou tout tan-an.

 

« Amèn »

1061     Sinbòl-la, minm jan ak dènié liv Sint-Ékritu-yo (cf. Ap 22, 21), fini ak mo ébré Amèn-nan. Konsa tou yo jouinn li anpil foua nan finisman priyè-yo nan Nouvo Téstaman-an. Minm jan-an tou, l’Égliz-la fini priyè-l yo avèk Amèn.
¬ [2856]

1062     An ébré, Amèn gin minm rasîn ak vèb « kouè »-a. Rasîn sa-a éksprimé solidité, sa yo kapab fè konfians, fidélité. Konsa yo konprann poukisa yo kapab di « Amèn » osijè fidélité Bondié aléga nou épi osijè konfians-nou nan li.
¬ [214]

1063     Nan profési Izayi-a yo jouinn éksprésion « Bondié vérité-a », litéralman « Bondié Amèn-nan », sètadi, Bondié ki fidèl nan promès li-yo : « Sa-yo k-ap rélé bénédiksion sou tèt yo nan péyi-a, y-ap rélé bénédiksion-an onon Bondié vérité-a [Amèn-nan] » (Is 65, 16). Granmèt nou-an anplouayé anpil foua mo « Amèn »-nan (cf. Mt 6, 2. 5. 16), pafoua sou yon fòm rédoublé (cf. Jn 5, 19), pou-l byin montré yo doué kouè sa l-ap anségné-a, antan otorité-l fondé sou vérité Bondié-a.
¬ [215] [156]

1064     Sé poutèt sa, dènié « Amèn » Sinbòl-la tounin réprann épi li konfirmé prémié paròl li-a : « Mouin kouè ». Kouè sé di « Amèn » pou paròl-yo, promès-yo, kòmandman Bondié-yo, sé fè-l konfians totalman, li-minm ki « Amèn » rinmin san limit-la ak pèféksion fidélité-a. Lavi krétyin chak jou-a ap yon « Amèn » donk pou « mouin kouè » Déklarasion lafoua Batèm nou-an :
¬ [197, 2101]

« Sé pou Sinbòl ou-a tankou yon glas pou ou. Sé la pou ouè-ou, si ou kouè tout sa-ou déklaré ou kouè-yo, épi fè kè-ou kontan chak jou nan lafoua-ou la » (S. Augustin, serm. 58, 11, 13 : PL 38, 399).

1065     Jézu-Kri li-minm sé « Amèn »-nan (Ap 3, 14). Li sé « Amèn » définitif rinmin Papa-a pou nou ; li-minm li pran épi li akonpli « Amèn » nou-an bay Papa-a : « Tout promès Bondié yo réyèlman, sé “oui” yo yé nan li ; sé pousa pa pouvoua li tou “Amèn” pou Bondié pou gloua-a palintèmédiè nou » (2 Co 1, 20) :

« Bondié, Papa-nou, ou minm ki gin tout pouvoua, 
é ki fè youn avèk Éspri-Sin-an,
sé pa pouvoua Jézu-Kri, sé avèk li, sé o non li,
ou jouinn tout kalité louanj ak konpliman,
dépi tout tan é pou tout tan.


AMÈN » 

 

Gid